Sau nhiều năm chỉ giới hạn trong các phòng thí nghiệm nghiên cứu, robot hình người (humanoid robot) dường như đã sẵn sàng để thay thế công nhân trong năm 2025. Đây là một bước tiến đáng kể, hứa hẹn thay đổi cách chúng ta nghĩ về tự động hóa và lao động trong tương lai. Nhưng liệu chúng đã thực sự sẵn sàng hay là còn nhiều vấn đề trước mặt cần phải giải quyết?
Từ phòng thí nghiệm đến dây chuyền sản xuất
Công ty Boston Dynamics, nổi tiếng với những robot có khả năng chuyển động linh hoạt, dự định sẽ phát triển robot hình người chạy hoàn toàn bằng điện có tên Atlas vào làm việc tại một nhà máy của Hyundai vào cuối năm nay. Đây không phải là lần đầu Atlas xuất hiện – những con robot Atlas thủy lực (hydraulic model) đã có từ năm 2013 – nhưng đây sẽ là lần đầu tiên Atlas được sử dụng trong một môi trường sản xuất thương mại thật.
Boston Dynamics, được Hyundai mua lại với giá 1.1 tỷ đô la vào năm 2021, cho biết Atlas được thiết kế để có sức mạnh và đáng tin cậy hơn con người trong một số công việc nhất định. Bà Kerri Neelon, phát ngôn viên của công ty, giải thích: “Robot sẽ có thể làm những việc khó khăn đối với con người. Chẳng hạn như nâng các vật rất nặng và mang những thứ cồng kềnh mà con người khó mang vác.”
Không phải chỉ có Atlas. Năm 2025 được dự báo là năm các robot hình người đa năng chính thức bán ra thị trường. Một số robot đã có những bước đi đầu tiên vào thị trường làm công ăn lương, như robot Digit của Agility Robotics được dùng trong việc khuân vác hàng hóa trong nhà kho, hay robot hai chân cùng tên của Figure đã được giao đến tay khách hàng từ năm ngoái.
Ngay cả các công ty công nghệ khổng lồ cũng đang tham gia xu hướng này. Có tin đồn rằng cả Apple và Meta đều đang phát triển một loại robot hình người nhắm vào người tiêu dùng. Một báo cáo năm 2024 của Goldman Sachs ước tính thị trường robot hình người sẽ đạt 38 tỷ đô la vào năm 2035 – gấp sáu lần dự báo của chính công ty này chỉ một năm trước đó. Điều này cho thấy tiềm năng và sự kỳ vọng rất lớn vào công nghệ này.
Tại sao lại Là robot hình người?
Vậy điều gì khiến robot hình người trở nên hấp dẫn? Lời hứa cơ bản là khả năng thay đổi nhanh chóng giữa nhiều nhiệm vụ khác nhau, giống như con người. Đây là một cách sử dụng hoàn toàn khác biệt so với kiểu lắp ráp tự động theo dây chuyền, vốn dựa trên các nhiệm vụ cố định.
Ông Jonathan Hurst, đồng sáng lập và giám đốc robot tại Agility Robotics, cho rằng robot của họ sẽ hoạt động song song, bổ sung chứ không phá vỡ quy trình tự động hóa hiện có. Ông giải thích: “Một giải pháp tự động hóa chuyên dụng sẽ luôn có hiệu suất cao hơn và chi phí thấp hơn cho mục đích đó. Điều đó rất tốt nếu bạn vận hành 24/7 cho một việc cụ thể.” Tuy nhiên, đối với những công việc không cần hoạt động liên tục, một robot linh hoạt có thể mang lại năng suất cao hơn.
Boston Dynamics lại có một góc nhìn khác. Họ cho rằng các nhà máy vốn đã được thiết kế an toàn cho tự động hóa, nên Atlas được tạo ra với mục tiêu có thể hoạt động ở mọi nơi, kể cả những nơi được thiết kế cho con người. Bà Neelon nói: “Chúng ta sống trong một thế giới ưu tiên con người, vì vậy chúng ta nên chế tạo một robot phản ánh điều đó.”
Những thách thức không nhỏ
Mặc dù tiềm năng rất lớn, việc đưa robot hình người ra thị trường vẫn gặp nhiều thách thức. Nhiều người vân còn chờ đợi con Robot Optimus của Tesla đã được công bố vào năm 2021. Vả lại, người ta càng mất tin tưởng hơn khi biết đuọc các con robot được trình diễn vào tháng Mười năm ngoái lại do con người điều khiển từ xa, đặt ra câu hỏi về khả năng thật của Optimus.
Vào tháng 1 năm nay, CEO Elon Musk cho biết Tesla dự kiến sản xuất “vài nghìn” robot Optimus trong năm 2025. Nhưng đến tháng Tư, ông lại thông báo với các nhà đầu tư rằng việc sản xuất có thể bị ảnh hưởng bởi các hạn chế xuất khẩu kim loại đất hiếm mà Trung Quốc áp đặt để đáp trả thuế quan của Tổng thống Donald Trump. Rõ ràng, các yếu tố chính trị và chuỗi cung ứng cũng đóng vai trò quan trọng.
Một trong những khó khăn lớn nhất là thời gian cần thiết để “dạy” robot làm các nhiệm vụ khác nhau. Tuy nhiên, các chuyên gia tin rằng sự tiến bộ vượt bậc của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) – công nghệ AI đằng sau ChatGPT – có thể giúp giải quyết vấn đề này. Đây là lý do tại sao các dự án robot hình người đang nổi lên ở các công ty có thế mạnh về AI như Apple, Meta, Tesla và Google. Vào tháng 3, Google DeepMind đã phát hành mô hình AI mới tên là Gemini Robotics, sử dụng khả năng thích ứng của LLM để giúp robot hoạt động thông minh hơn với các tình huống mới.
Khi robot có khả năng học hỏi nhanh chóng, chúng sẽ dễ dàng chuyển đổi giữa các công việc như con người. Ông Hurst hình dung: “Bạn có thể tưởng tượng một cửa hàng tạp hóa hoặc cửa hàng cung cấp máy kéo có một robot như vậy, và nó có thể ở trong kho để dỡ hàng từ pallet, dọn dẹp, xếp hàng lên kệ, kiểm kê – rất nhiều việc. Đó là nơi giá trị thực sự được phát huy.” Hơn nữa, khả năng đối thoại tự nhiên có nghĩa là robot có thể nhận chỉ dẫn qua giọng nói, ví dụ như người giám sát chỉ cần nói: “Làm ơn lau sàn nhà.”
An toàn và độ tin cậy – bài toán then chốt
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều lo ngại về an toàn khi các robot cồng kềnh làm việc sát cánh cùng con người. Và chắc chắn sẽ có vô số tình huống bất ngờ cần giải quyết. Giáo sư Chris Atkeson tại Viện Robotics của Đại học Carnegie Mellon cho rằng thách thức chính sẽ là độ tin cậy. Ông đưa ra ví dụ về một robot được giao nhiệm vụ sắp xếp lại kệ hàng qua đêm. Công việc có thể hoàn thành hoàn hảo trong nhiều tháng, cho đến khi một sự cố xảy ra.
“Giả sử một ngày chủ cửa hàng bước vào và không thấy gì trên kệ, mọi thứ đều nằm trên sàn. Giả sử cửa hàng bị cháy,” ông Atkeson đặt vấn đề. “Đó là những thất bại rất tốn kém.”
Dù vậy, tốc độ phát triển nhanh chóng của các mô hình AI mang lại lý do để lạc quan. Giáo sư Atkeson thừa nhận: “Nếu bạn hỏi tôi năm năm trước, tôi sẽ nói, ‘Không bao giờ xảy ra’. Nhưng với các mô hình ngôn ngữ lớn, chúng ta đã đạt được bước tiên khổng lồ trong cái mà tôi gọi là ‘lẽ thường’. Có lẽ chúng ta đã gần đến đích rồi.”
Năm 2025 rõ ràng là một cột mốc quan trọng, đánh dấu sự chuyển mình của robot hình người từ phòng thí nghiệm ra thế giới thực. Con đường phía trước vẫn còn nhiều chông gai, đặc biệt là về độ tin cậy và an toàn, nhưng với sự trợ lực mạnh mẽ từ AI, tương lai nơi con người và robot hình người cùng làm việc dường như đang đến gần hơn bao giờ hết.
