QUỐC ĐỊNH
Sau khi sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, Sài Gòn Mới (SGM) trở thành đại đô thị lớn nhất nước với diện tích hơn 6.700 km 2, dân số 14,6 triệu người. Cơ cấu hành chính của thành phố có 168 phường, xã và đặc khu… Sự mở rộng địa giới, việc quản lý nhà nước cũng như dân chúng đã vô cùng “rối” khi có quá nhiều tên đường trùng nhau ở nhiều địa phương… không chỉ khiến dân chúng rối rắm mà cả “bà nội” Google map cũng…bó tay!
Như nồi canh hẹ
Ông Nguyễn Minh Nhựt, Phó trưởng Ban Văn hóa – Xã hội HĐND TPHCM, cho biết sau sáp nhập, Sài Gòn Mới đang đối mặt với đòi hỏi cấp bách là phải có hệ thống tên đường đồng bộ, thuận tiện, phục vụ quản lý đô thị và sinh hoạt của dân chúng. Vì việc trùng tên đường “bùng phát,” đã gây rất nhiều khó khăn cho việc quản lý và dân chúng, đặc biệt với những người chuyên nghề chuyển giao hàng hóa, bưu điện…
Theo Hội đồng tư vấn đổi tên đường, phố và công trình công cộng, tại Sài Gòn trước đây đã có tới 400 con đường trùng tên hoặc tên không chính xác (nhân vật lịch sử, địa danh), hoặc tên không ý nghĩa, cần sửa. Các tên đường có ở nhiều địa phương nhất có thể kể là đường Chu Văn An (quận 6, Tân Phú, Bình Thạnh, TP Thủ Đức (có 2 đường), Nguyễn Trường Tộ (Phú Nhuận, Tân Phú, Quận 4, TP Thủ Đức (có 2 đường), Lê Lợi (quận 1, quận Gò Vấp, TP Thủ Đức, huyện Hóc Môn), Lê Lai (quận 1, Gò Vấp, Tân Bình, huyện Hóc Môn), Cao Thắng (quận 3, 10, Phú Nhuận)… Đường Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng ở TP Thủ Đức trùng với tên đường ở quận 1.
Lại có những con đường kéo dài “băng qua” nhiều quận. Ví dụ như đường An Dương Vương, từ bến Phú Định đến Tân Hòa Đông, lần lượt đi qua: quận 8, quận 6, quận Bình Tân và huyện Bình Chánh. Đường Hoàng Sa, Trường Sa chạy dọc bờ kè kênh Nhiêu Lộc kéo dài qua đến 5 quận: quận 1, quận 3, Bình Thạnh, Phú Nhuận, Tân Bình. Tương tự, đường Cách Mạng Tháng Tám chạy dọc qua các quận Tân Bình, Quận 3, Quận 1, Quận 10. Đường Võ Văn Kiệt đi qua 6 quận, huyện: quận 1, quận 5, quận 6, quận 8, Bình Tân và huyện Bình Chánh.
Thực tế, trước khi sáp nhập với Sài Gòn, Bình Dương đã có hàng loạt tên đường trùng nhau. Cụ thể, tại thành phố Thủ Dầu Một có hai con đường cùng mang tên Hùng Vương (đường Hùng Vương ở phường Phú Cường cũ, nay là phường Thủ Dầu Một và đường Hùng Vương, phường Hòa Phú cũ, nay là phường Bình Dương). Ngoài ra, ở thành phố Bến Cát, huyện Dầu Tiếng, huyện Phú Giáo, thuộc Bình Dương cũ cũng có đường Hùng Vương. Những tuyến đường được đặt tên trùng nhiều nhất ở Bình Dương cũ như: Trần Phú, Nguyễn Du, Lê Hồng Phong, Nguyễn Trãi, Nguyễn Thị Minh Khai, Cách Mạng Tháng Tám, Trần Hưng Đạo, Nguyễn Huệ, Nguyễn Văn Trỗi… Những tên đường này có mặt ở nhiều địa phương cũ của Bình Dương như Thủ Dầu Một, Thuận An, Dĩ An, Bến Cát, Tân Uyên. Việc nhiều đường trùng tên được dân chúng quan tâm, nhất là sau khi sát nhập vào Sài Gòn. “Trước đây, trong tỉnh Bình Dương cũ đã có nhiều tên đường trùng nhau, gây khó khăn trong việc giao nhận hàng hóa, bưu phẩm, định vị, chỉ đường… Bây giờ thêm cả Bà Rịa – Vũng Tàu và Sài Gòn cũng có nhiều đường trùng tên, càng thêm bất tiện”, ông Nguyễn Văn Quyết (ngụ ở khu Ngã ba Ông Tạ, quận Tân Bình) nói và cho biết bản thân đã từng đi lộn đường một vài lần vì trùng tên.
Anh Trần Văn Bê, một shipper dày dạn phong sương, đã “chinh chiến” khắp mọi nẻo đường, hang cùng ngõ hẻm ở Sài Gòn gần 30 mùa mưa nắng, ngửa mặt than trời: “Mới đây, tôi vừa có một gói hàng giao cho khách, đến địa chỉ số…, đường Phan Chu Trinh. Cứ chắc mẩm là nó ở quận 1, giao đến thì không phải. Thế là tôi tra bản đồ Google, thì nó chỉ ra đến 6 con đường ở rải rác quận Phú Nhuận, quận 1, Bình Thạnh, quận 4 rồi tít ở Thủ Dầu Một (Bình Dương) đến tận Bãi Dứa (Vũng Tàu)… chóng cả mặt. Tôi đành phải trả gói hàng về đại lý giao nhận, kêu “xác minh” lại địa chỉ khách hàng. Mất toi công sức, xăng xe chạy đi lòng vòng cả chục cây số.”
Tình cảnh anh Võ Công Lợi, tài xế xe taxi công nghệ, còn “éo le” hơn. Gần chín giờ tối, anh nhận được yêu cầu đến địa chỉ…, đường Phan Văn Trị để đón khách. Anh vội vã nhấn ga đến đúng địa chỉ ở đường Phan Văn Trị, Gò Vấp nhưng không phải, “té ra” là nó nằm ở… quận 5. Buộc anh phải quay đầu, chạy lòng vòng gần 10 cây số mới đón được khách. Đón rồi, anh còn bị khách “nói lên nói xuống” vì đã đón trễ rồi “còn hăm” sẽ chấm điểm cho anh chỉ… 1 sao. Tại Gò Vấp, đường Phan Văn Trị được xem là một trong những con đường quan trọng và sầm uất trong khu vực, chạy qua các phường 5, 7, 10, 11… rồi nối với nhiều con đường lớn khác như Nguyễn Thái Sơn và Lê Quang Định. Đường này thường xuyên đông đúc và được chia làm 4 làn xe. Dọc theo đường Phan Văn Trị, nhiều tiện ích như siêu thị, trung tâm thương mại, quán ăn, nhà hàng… được dân chúng yêu thích. Trái lại, đường Phan Văn Trị quận 5 lại là một con đường khá ngắn, ít tấp nập hơn so với con đường cùng tên tại Gò Vấp.
Tên đã trùng còn sai và… vô nghĩa
Sài Gòn sau năm 1975, đã có nhiều bất cập về cách đặt tên đường. Đó là cách đặt tên đường kiểu Trung Quốc với Trần Hưng Đạo, Bà Triệu, Hai Bà Trưng, Huyền Trân Công Chúa… Người Việt sẽ đặt tên là Trần Quốc Tuấn hoặc Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, Triệu Thị Trinh, Trưng Trắc Trưng Nhị, Huyền Trân (không cần ghi Công chúa, nếu có thì viết đầu chứ không phải sau tên)… Cũng đặt tên danh nhân theo cách gọi thân mật, có phần thiếu tôn trọng như Tú Xương (Tú tài Trần Tế Xương), Đề Thám (Đề Lĩnh Hoàng Hoa Thám), Thoại Ngọc Hầu (Ngọc Hầu Nguyễn Văn Thoại), Thiên Hộ Dương (Thiên Hộ Nguyễn Duy Dương), Nguyễn Tiểu La (Tiểu La Nguyễn Thành), Lãnh Binh Thăng (Lãnh binh Nguyễn Ngọc Thăng)… Rồi đặt tên theo hỗn danh như: Ký Con (Đoàn Trần Nghiệp, làm thư ký, nhỏ con), Kỳ Đồng (đứa trẻ kỳ tài, Nguyễn Văn Cẩm). Và đặt tên hai người chung một đường, kiểu Hai Bà Trưng. Đặc biệt là tên đường Trần Hưng Đạo A và B.
Từ năm 2005 đến 2025, nhà cầm quyền Sài Gòn đã đặt tên cho 643 con đường và công trình công cộng, đổi tên ba con và điều chỉnh lộ trình 19 tuyến. Các tên được lựa chọn đa số là danh nhân, địa danh tiêu biểu, sự kiện lịch sử, di tích và danh lam thắng cảnh. Thành phố hiện sở hữu “ngân hàng tên” với 1.375 tên, trong đó 620 tên đã được sử dụng. Tuy nhiên, nhiều tên trong số này vẫn chưa được khai thác hiệu quả, trùng lặp. Theo báo cáo, hiện trên địa bàn Sài Gòn có 38 tên đường không chính xác. Để có cơ sở khoa học đề xuất chỉnh sửa, Sở Văn hóa và Thể thao (VH – TT) đã lấy ý kiến Hội Khoa học lịch sử về 38 tên đường này. Cụ thể, 38 tên đường không chính xác được phân thành bốn nhóm.
Nhóm thứ nhất (5 đường): Nhân vật trên bảng tên đường sai, gồm: Bùi Hữu Diện, Đoàn Minh Triết, Đỗ Quang Cơ, Nguyễn Chánh Sắc, Nguyễn Trọng Trí. Tên đúng là: Bùi Hữu Diên, Đoàn Triết Minh, Đỗ Cơ Quang, Nguyễn Chánh Sắt, Nguyễn Trọng Trì. Sở VH – TT đề xuất điều chỉnh lại bảng tên đường cho đúng với tên nhân vật lịch sử; Nhóm thứ hai (6 đường): Do quyết định của thành phố ghi sai họ tên nhân vật lịch sử: Dương Tự Quán – tên đúng là Dương Tụ Quán; Phan Khiêm Ích – tên đúng là Phạm Khiêm Ích; Lê Đình Quản – Nguyễn Đình Quản; Hoàng Xuân Hoành – Hoàng Xuân Hành… Sở kiến nghị có quyết định điều chỉnh lại cho chính xác theo tên nhân vật; Nhóm thứ ba (8 đường): Các nhân vật lịch sử được đặt tên không chính xác, cần điều chỉnh cho đúng, như: Kha Vạn Cân – tên đúng là Kha Vạng Cân; Lương Nhữ Học – Lương Như Hộc; Trương Quốc Dung – Trương Quốc Dụng; Sương Nguyệt Ánh – Sương Nguyệt Anh… Nhóm này được đề xuất đổi tên đường cho chính xác theo các tên nhân vật lịch sử; Nhóm thứ 4 (19 đường): Các nhân vật lịch sử được gọi theo phương ngữ và lệ kỵ húy, như: Đoàn Như Hài là tên khác của nhân vật Đoàn Nhữ Hài, Hà Tôn Quyền – Hà Tông Quyền, Ký Hoà – Chí Hoà, Lê Thánh Tôn – Lê Thánh Tông, Trần Khắc Chân – Trần Khát Chân, Tôn Đản – Tông Đản, Lê Đại Hành – Lê Hoàn, Ngô Thời Nhiệm – Ngô Thì Nhậm… Với nhóm này, Sở đề xuất giữ nguyên các tên đường đang hiện hữu để tránh xáo trộn, gây ảnh hưởng đến dân chúng.
Trước đó, báo cáo lên cấp thẩm quyền về đề án trên, Trung tâm Nghiên cứu đô thị và phát triển cho biết, toàn Tp có hơn 1.770 con đường mang tên tạm và khoảng 400 tên đường không có ý nghĩa, trùng, tên khác nhau của cùng một nhân vật. Ngoài ra, gần 50 đường mang các tên khác nhau của 16 nhân vật như Trần Hưng Đạo – Trần Quốc Tuấn, Nguyễn Huệ – Quang Trung, Học Lạc – Nguyễn Văn Lạc…
Ngoài chuyện đặt sai tên, Sài Gòn qua thời kỳ đô thị hóa ồ ạt từ những năm 1990 cho đến tận bây giờ, đã xuất hiện tên đường vô cùng “độc, lạ” mà chính dân chúng sở tại cũng… điếc! Chẳng biết những tên ấy tiêu biểu cho ai, nói lên cái gì…? Những con đường có tên “kinh dị” nhất có thể kể đến là đường Tên Lửa, đường Kênh Nước Đen, đường Sinco (Q. Bình Tân), đường Điện Cao Thế, đường Bờ Bao Tân Thắng (Q. Tân Phú), đường Cống Lở (Q. Tân Bình), đường Tổ Ếch, đường Ấp Chiến Lược, đường Cựu Chiến Binh Không Rác, Dân Công Hỏa Tuyến, Kênh Trung Ương (huyện Bình Chánh), Bông Sao (Q. 8), đường Mẫu Giáo Nghĩa Địa, đường Ướp Lạnh (?). Còn nhớ, hồi tháng 11/2019, dân sở tại cùng khách vãng lai, khi chạy qua đường 109 (phường Phước Long B, quận 9), như muốn “ngã ngửa,” vô cùng bất ngờ khi thấy ngay đầu hẻm 70 xuất hiện bảng tên đường Park Hang Seo, tên vị HLV đội tuyển đá banh Việt Nam. May thay, sau một thời gian xuất hiện ồn ào, bảng tên đường này được địa phương gỡ bỏ.
Một thực trạng như… ma trận khác tại Sài Gòn là tên đường đánh bằng số, bằng ký hiệu. Chẳng hạn, nếu ai đó muốn đi đến đường số 11 thì gõ trên Google sẽ ra hàng loạt chỉ dẫn tại các quận, huyện, phường, xã khác nhau. Điều này cũng diễn ra tương tự với hàng loạt con đường được đánh số. Và cũng không ít người “khóc dở mếu dở” khi đi tìm nhà những con đường được đánh số, viết tắt kiểu như: đường TMT 2A, TMT 05, TMT 13, D4, A3, 5A, XTT2, XTT5, XTT 46, XTT 19, XTT 27, XTT 6-2, XTT 6-2-1, XTT 6-2-2…
Tìm giải pháp để… gỡ rối
Trung tuần tháng Bảy vừa qua, Sở VH-TT đã tổ chức Hội nghị đánh giá tình hình thực hiện quy chế đặt tên đường, đổi tên đường, phố và công trình công cộng sau sáp nhập. Tại đây, ông Nguyễn Minh Nhựt, nêu ba nguyên nhân dẫn đến tình trạng trùng tên đường gia tăng sau ngày 1/7/2025. Cụ thể, lịch sử đặt tên đường riêng lẻ, không có điều phối liên tỉnh. Chưa đồng bộ GIS (hệ thống thông tin địa lý); Quá trình sáp nhập nhanh, khối lượng tên đường lớn, chưa kịp rà soát, thống kê, quy hoạch đặt tên mới, sửa một cách toàn diện. Điều này đòi hỏi trong thời gian tới cần có những giải pháp nhanh chóng để giải quyết thực trạng này. Việc tổ chức đổi tên cần theo lộ trình, có sự đồng thuận của cộng đồng và kết hợp với chỉnh trang đô thị.
Theo PGS.TS Hà Minh Hồng, Hội Khoa học lịch sử Sài Gòn, việc nhiều con đường trùng tên đã và đang gây ra những khó khăn đáng kể cho công tác quản lý hành chính, giấy tờ pháp lý, vận hành logistics, cứu hộ cứu nạn, cũng như làm giảm hiệu quả quản lý đô thị thông minh. Tuy nhiên, việc đổi tên đường có thể kéo theo một hệ lụy lớn hơn như, buộc người dân phải thay đổi hàng loạt thông tin cá nhân, gia đình cùng các giấy tờ có liên quan đến tài sản, nhà cửa, đất đai. Điều này sẽ tạo ra sự xáo trộn không nhỏ trong đời sống sinh hoạt và trong việc quản lý, thực hiện các thủ tục hành chính. Để tránh xáo trộn và gây phiền hà cho người dân, theo ý kiến góp ý của nhiều đại biểu, Sài Gòn Mới có thể giữ tên đường phố trùng nhưng phải ghi thêm địa chỉ phường ở phía sau, chẳng hạn đường Phan Văn Trị – phường Chợ Quán, đường Phan Văn Trị – phường An Đông; hay như đường Chu Văn An – phường Thủ Đức, đường Chu Văn An – phường Tăng Nhơn Phú. Đây là cách làm mà tỉnh Lâm Đồng mới đã áp dụng khi đặt tên cho 5 phường thuộc TP Đà Lạt trước đây là phường Xuân Hương – Đà Lạt, Cam Ly – Đà Lạt, Lâm Viên – Đà Lạt, Xuân Trường – Đà Lạt, và Lang Biang – Đà Lạt…
Về lâu dài, SGM cần lập tổ công tác khảo sát số đường trùng tên, tổng hợp dữ liệu tên đường trên toàn địa bàn, lập danh mục toàn bộ tên đường, phân loại theo khu vực, phường/xã, mục đích đặt tên ban đầu, thời điểm đặt tên… để tiến hành sửa tên đường trùng lặp một cách đồng bộ, khoa học dựa trên ngân hàng tên đường. Tình trạng trùng tên đường không chỉ gây ảnh hưởng tới dân chúng mà còn khiến các cơ quan công quyền gặp khó khi xử lý hồ sơ, giấy tờ có liên quan đến địa chỉ. Một số doanh nghiệp cho biết, đã phải cập nhật lại toàn bộ hệ thống dữ liệu khách hàng, thông tin hợp đồng để phù hợp với đơn vị hành chính mới, khi nhiều địa chỉ lại trùng tên nhưng thuộc khu vực khác nhau. Dân chúng tại các phường mới cũng gặp rắc rối khi nhận bưu phẩm, hàng hóa hoặc đặt dịch vụ qua mạng. Việc ghi thiếu quận, xã hoặc phường rõ ràng dễ dẫn đến thất lạc hàng hóa hoặc kéo dài thời gian giao hàng.
Bà Lê Tú Cẩm, Chủ tịch Hội Di sản văn hóa Sài Gòn, cho rằng vẫn còn nhiều danh nhân, địa danh để đặt tên mới. Ngân hàng tên đường tại Sài Gòn cần bổ sung, khai thác thêm các di tích, sự kiện lịch sử, địa danh văn hóa đặc sắc để cho thêm vào danh sách. Nếu được thực hiện đúng mức, việc đặt tên đường sẽ góp phần làm cho SGM mang nhiều bản sắc của một đô thị giàu giá trị di sản. Bà Cẩm “nhấn” thêm, cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, các tướng lãnh của Lê Lợi và nhà Hậu Lê cũng phải vài trăm người. Nhà Trần với ba lần chiến thắng Nguyên Mông cũng có gần 500 danh tướng, danh nhân và nhân vật lịch sử xứng đáng được đặt tên đường. Nhà Nguyễn đã mở rộng, thống nhất biên cương, lãnh thổ hiện nay, vậy mà ngay vùng đất mới này, Sài Gòn – Gia Định, chỉ lèo tèo khoảng mươi tên đường thì thật là thiếu sót. Chưa đến 1/5 các tiến sĩ ngày xưa có bia ở Văn Miếu Quốc tử giám có tên đường tại Sài Gòn…
Rất nhiều phụ nữ kiệt xuất trong lịch sử Việt Nam chưa có tên đường. Từ Trinh Nương (vợ Mai An Tiêm, cả hai vợ chồng đều chưa có), Tiên Dung (vợ Chử Đồng Tử), Dương Như Ngọc (vợ Ngô Quyền), Thái hậu Dương Vân Nga, Nguyên Phi Ỷ Lan, Linh Từ Quốc Mẫu Trần Thị Dung, Lễ Nghi Học Sĩ Nguyễn Thị Lộ… và rất nhiều nữ kiệt thời nào cũng có, chưa hề có tên đường. Cuộc khởi nghĩa đầu tiên lật đổ ách đô hộ nhà Đông Hán của chị em Trưng Trắc – Trưng Nhị xứng đáng có ít nhất 20 – 30 tên đường. Nam kiệt lại càng không thiếu. Hoàng đế nhà Minh là Minh Tư Tông từng nắn gân phái bộ Việt Nam bằng câu đối “Đồng trụ chí kim đài dĩ lục.” Dù “tiên đối dị, đối đối nan” sứ thần Giang Văn Minh đã hiên ngang đáp trả “Đằng giang tự cổ huyết do hồng.” Ông cũng chưa có tên đường. Chỉ riêng các sứ thần Việt Nam cũng đã có mấy chục người. Hàng ngàn bậc tiền bối, tiền hiền được dân chúng khắp nơi lập đền, miếu để thờ mà SGM không “dám” đặt tên đường thì rất khó hiểu. Một số danh nhân đã có tên trường hoặc tượng đài nhưng chưa có… tên đường. Lịch sử Việt Nam sôi động, hào hùng và bi tráng như vậy, chỉ có thừa chứ không thể thiếu hào kiệt, danh nhân, để đặt tên đường.
Các chuyên gia khuyến nghị, SGM cần lập ngay tổ công tác khảo sát số lượng tuyến đường trùng tên, tên đường “độc, lạ,” tổng hợp dữ liệu trên toàn địa giới mới. Lập danh mục toàn bộ tên đường, phân loại theo khu vực, phường/xã, mục đích đặt tên ban đầu, thời điểm đặt tên… để tiến hành đổi tên đường trùng lặp một cách đồng bộ, khoa học dựa trên ngân hàng tên đường.
Thật ra, việc tên đường trùng nhau ở các địa phương không phải là chuyện riêng của Việt Nam hay Sài Gòn. Ở Hoa Kỳ, tên đường trùng nhau đâu có ít! Thế nhưng nhờ khoa học người ta chia các khu vực dân cư ra thành những ô nhỏ như trên bản đồ rồi đánh số và gọi đó là “zip code.” Với cách này, dù địa chỉ ở đâu, tên đường có trùng với nhau ở thành phố này với thành phố khác song do “zip” khác nhau nên không thể lầm lẫn được.
Similar articles: https://www.toiyeutiengnuoctoi.com/category/thoi-su/viet-nam/
