Geoffrey Hinton, một trong ba người được mệnh danh là “cha đẻ” của trí tuệ nhân tạo (AI), chưa bao giờ bỏ lỡ cơ hội để đưa ra những lời tiên đoán đáng lo ngại về công nghệ mà chính ông đã góp phần tạo ra.
Trong một cuộc thảo luận kéo dài một giờ với Thượng nghị sĩ Bernie Sanders tại Đại học Georgetown vào tuần trước, khoa học gia máy tính người Anh này đã trình bày tất cả những cách đáng báo động mà ông dự báo AI sẽ đảo lộn xã hội theo chiều hướng xấu nhất. Ông dường như không chừa lại chút chỗ trống nào cho sự lạc quan của con người.
Tại sao lần này lại khác biệt?
Ông Hinton giải thích rằng lý do chính khiến tình hình trở nên nguy hiểm là vì sự khai triển nhanh chóng của AI sẽ hoàn toàn khác với những cuộc cách mạng kỹ nghệ trong quá khứ. Trước đây, khi máy móc xuất hiện, chúng tạo ra những tầng lớp công việc mới. Nhưng lần này thì không.
AI không chỉ thay thế sức lực; nó đang dần thay thế trí thông minh, khả năng nhận thức và thậm chí là khả năng sáng tạo của chúng ta.
Lấy thí dụ những nhân viên làm việc tại các trung tâm trực điện thoại. Công việc của họ thường không được trả lương cao, và đôi khi họ không có đủ kiến thức để trả lời những câu hỏi phức tạp của khách hàng. AI, với khả năng truy cập vào kho tàng kiến thức khổng lồ và không bao giờ biết mệt mỏi, sẽ làm công việc đó tốt hơn, nhanh hơn và rẻ hơn rất nhiều. Nhưng câu hỏi đặt ra là: Những con người ấy sẽ đi về đâu? Họ sẽ làm gì để mưu sinh khi kỹ năng duy nhất họ có đã trở nên thừa thãi?
Ông nói: “Nếu AI trở nên thông minh như con người — hoặc thông minh hơn — thì bất kỳ công việc nào con người làm được, AI cũng có thể làm được.”
Ông nhấn mạnh thêm: “Những người này [các tỷ phú công nghệ] thực sự đang đánh cược vào việc AI thay thế rất nhiều người làm công.”
Ở điểm này, quan điểm của Thượng nghị sĩ Sanders – một người cổ xúy chủ nghĩa Xã hội – trở nên vô cùng nhậy bén. Ông chỉ ra rằng vấn đề không nằm ở bản thân công nghệ, mà nằm ở ai là người sở hữu và kiểm soát nó. Chúng ta đang sống trong một thời đại mà khoảng cách giàu nghèo đã trở nên mênh mông hơn bao giờ hết. Những tỷ phú như Elon Musk hay Jeff Bezos đang đầu tư hàng trăm tỷ đô la vào AI và người máy (robotics). Liệu họ có đang mất ngủ hằng đêm vì lo lắng cho đời sống của người lao động nghèo khó? Hay mục đích tối hậu của họ vẫn là lợi tức và quyền lực? Sanders cảnh báo rằng nếu chúng ta không có một sự thay đổi căn bản trong cấu trúc chính trị và kinh tế, AI sẽ chỉ làm giàu thêm cho giới thượng lưu, trong khi đẩy đại đa số quần chúng vào cảnh bần cùng.
Nghịch lý kinh tế của các tỷ phú
Ông Hinton từng đoạt giải Turing năm 2018 (được xem là giải Nobel của ngành máy tính) nhờ công trình về mạng lưới thần kinh (neural networks). Tuy nhiên, ông đã rời Google vào năm 2023 để có thể tự do cảnh báo về hiểm họa của AI.
Trong cuộc trò chuyện với Thượng nghị sĩ Sanders, ông Hinton chỉ trích các tỷ phú đứng đầu ngành AI như Elon Musk, Mark Zuckerberg và Larry Ellison. Ông cho rằng họ chưa thực sự “suy nghĩ thấu đáo” về một thực tế kinh tế căn bản:
- Các công ty muốn dùng AI để thay thế con người nhằm tăng lợi tức.
- Nhưng nếu người làm công không được trả lương, sẽ không còn ai có tiền để mua sản phẩm của họ.
Đây là một vòng luẩn quẩn mà giới kỹ nghệ dường như đang phớt lờ.
Hiểm họa quân sự và sự diệt vong
Không chỉ dừng lại ở kinh tế, ông Hinton còn lo ngại về việc sử dụng AI trong chiến tranh. Ông lập luận rằng các máy móc AI có thể trở thành công cụ đắc lực cho các hành động xâm lược.
“Việc khai triển người máy (robot) AI để chiến đấu ở nước ngoài sẽ rất tuyệt vời cho các tổ hợp quân sự – kỹ nghệ của Mỹ,” ông Hinton mỉa mai, vì sẽ không có binh sĩ nào tử trận để gây ra “phản ứng chính trị ngược chiều” tại quê nhà.
“Tôi nghĩ nó sẽ dỡ bỏ một trong những rào cản chính ngăn các nước giàu và mạnh xâm lược các nước nhỏ,” ông nói với Sanders.
Trước đó, ông Hinton từng nói rằng việc loài người bị AI xóa sổ là điều “có thể xảy ra”. Ông tin rằng chúng ta không còn xa ngày đạt được Trí tuệ Nhân tạo Tổng quát (AGI) — một hệ thống AI giả định có trí thông minh ngang hoặc hơn con người.
“Cho đến gần đây, tôi nghĩ phải mất 20 đến 50 năm nữa chúng ta mới có AI đa năng,” ông nói. “Và bây giờ tôi nghĩ có thể là 20 năm hoặc ít hơn.” Đáng chú ý, ông cho rằng các mô hình mới nhất như GPT-5 của OpenAI “đã biết nhiều hơn chúng ta gấp hàng ngàn lần.”
Góc nhìn phản biện
Dù các mô hình ngôn ngữ lớn được huấn luyện trên một lượng dữ liệu khổng lồ vượt xa khả năng học hỏi của một con người, nhiều chuyên gia vẫn không đồng ý rằng AI thực sự “hiểu” những gì nó đang nói. Hơn nữa, nhiều nỗ lực thay thế nhân viên bằng các “tác nhân AI” (AI agents) bán tự động đã thất bại ê chề, bao gồm cả trong các vai trò hỗ trợ khách hàng. Điều này cho thấy việc thay thế con người, ngay cả ở những công việc lương thấp, vẫn chưa phải là chuyện dễ dàng.
Tuy nhiên, lời cảnh báo của Geoffrey Hinton vẫn là một hồi chuông báo động về một tương lai nơi máy móc có thể tước đi sinh kế và sự an toàn của con người nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ.
Nguồn: Business Insider, https://www.youtube.com/watch?v=EK7uWh3TP3o
