Bài báo “Alberta is Talking About Separating Again” trên The Walrus đã phơi bày một thực tế đáng lo ngại nhưng không hề mới mẻ: tiếng nói ly khai ở Alberta lại một lần nữa vang lên, dù với cường độ và lý do có phần khác so với những lần trước. Hiện tượng này không chỉ là một vấn đề chính trị nội bộ Canada mà còn là tấm gương phản chiếu những mâu thuẫn sâu sắc về kinh tế, văn hóa và bản sắc đang âm ỉ trong lòng một quốc gia liên bang.
Nỗi bất mãn của Alberta bắt nguồn từ cảm giác bị đối xử bất công và bị bỏ rơi bởi chính phủ liên bang, đặc biệt là trong bối cảnh nền kinh tế tỉnh này phụ thuộc nặng nề vào dầu mỏ. Trong nhiều thập niên, Alberta đã là đầu tàu kinh tế của Canada, đóng góp một phần đáng kể vào GDP quốc gia qua ngành công nghiệp năng lượng. Tuy nhiên, khi thế giới chuyển dịch sang các nguồn năng lượng xanh hơn và chính phủ liên bang thắt chặt các quy định về môi trường, Alberta cảm thấy quyền lợi của mình bị đe dọa, bị coi thường và bị cản trở sự phát triển. Các chính sách liên bang, mà Alberta cho là quá tập trung vào các tỉnh miền Đông và ít quan tâm đến đặc thù của miền Tây, đã tạo ra một hố sâu ngăn cách về nhận thức và lợi ích.
Điểm mấu chốt được bài báo nhấn mạnh là sự tái hiện của chủ nghĩa ly khai không phải là một hiện tượng ngẫu nhiên mà là sự tích tụ của những thất vọng kéo dài. Lịch sử cho thấy ý tưởng về “Alberta độc lập” không phải là mới. Những năm 1980, khi giá dầu giảm mạnh và kinh tế Alberta lao đao, phong trào “miền Tây bị tách biệt” (Western alienation) đã từng trỗi dậy mạnh mẽ. Ngày nay, mặc dù bối cảnh kinh tế có khác biệt, nhưng cảm giác bị gạt ra ngoài lề, bị kiểm soát bởi một chính phủ mà họ cảm thấy không đại diện cho tiếng nói của mình vẫn còn nguyên vẹn.
Tuy nhiên, điều đáng chú ý là lần này, tiếng nói ly khai dường như không chỉ xuất phát từ những lý do kinh tế thuần túy. Bài báo gợi ý rằng có một yếu tố văn hóa và bản sắc đang xen vào. Người dân Alberta, vốn nổi tiếng với tinh thần tự do, độc lập và thiên về bảo thủ, cảm thấy bị đe dọa bởi những giá trị và chính sách được cho là mang tính “tự do” và “tiến bộ” từ chính phủ liên bang. Sự khác biệt về thế giới quan này càng làm sâu sắc thêm rạn nứt, biến vấn đề kinh tế thành một cuộc đấu tranh về bản sắc và quyền tự quyết.
Mặc dù vậy, bài báo cũng gián tiếp chỉ ra rằng xác suất Alberta thực sự ly khai là rất thấp. Lịch sử của Canada cho thấy các phong trào ly khai, dù mạnh mẽ đến đâu, cũng thường gặp phải những trở ngại lớn về kinh tế, xã hội và pháp lý. Hơn nữa, ngay cả trong lòng Alberta, không phải tất cả mọi người đều ủng hộ ý tưởng ly khai. Vẫn có một bộ phận lớn người dân nhận thức được những lợi ích mà việc ở lại Canada mang lại, từ ổn định kinh tế đến an ninh quốc gia.
Tóm lại, việc Alberta lại bàn chuyện ly khai không phải là một dấu hiệu tốt cho sự đoàn kết của Canada. Nó là lời cảnh báo về những mâu thuẫn âm ỉ và những thách thức mà một quốc gia liên bang đa dạng như Canada phải đối mặt. Để vượt qua những chia rẽ này, có lẽ cần một sự đối thoại chân thành hơn, một sự thấu hiểu sâu sắc hơn về những lo ngại của Alberta, và những chính sách linh hoạt hơn để đảm bảo rằng mọi thành phần của liên bang đều cảm thấy được lắng nghe và được đại diện công bằng. Chỉ khi đó, tiếng vọng ly khai mới có thể lắng xuống, nhường chỗ cho một tương lai đoàn kết và thịnh vượng chung cho toàn Canada.
