Ngày 22 tháng 5 năm 2025
HAMBURG, Đức
Đan Mạch, từng rất cởi mở trong hợp tác nghiên cứu quốc tế, đặc biệt với Trung Quốc, nay đã thay đổi thái độ sang cảnh giác. Các trường đại học nước này đang thiết lập hệ thống sàng lọc học giả, nhà nghiên cứu và nhân viên từ Trung Quốc, Iran và Nga nhằm ngăn chặn hoạt động gián điệp. Hà Lan cũng đang có hành động tương tự, theo khuyến nghị của Liên minh châu Âu, trong khi Bỉ và Đức vẫn đang tranh luận.
Hành động quyết iệt của Đan Mạch
Đại học Aarhus, một trong những trường danh tiếng nhất Đan Mạch, đã từ chối 13 trong số 135 ứng viên sau khi sàng lọc theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục Đại học và Khoa học. Quy trình này nhắm vào việc xác định nguy cơ ứng viên, đặc biệt từ Trung Quốc, có thể bị ép buộc chuyển giao thông tin nhạy cảm cho quân đội nước họ.
Bộ này xác định Trung Quốc, Iran và Nga là các quốc gia “có rủi ro,” yêu cầu xét lý lịch kỹ lưỡng khi tuyển dụng nghiên cứu sinh tiến sĩ và đón tiếp khách mời từ các nước này. Các biện pháp còn bao gồm hợp tác dự án, an ninh nghiên cứu và quy trình khi chấm dứt hợp đồng. Bộ cũng đang xây dựng khung bảo vệ cho việc thương mại hóa kết quả nghiên cứu.
Năm 2023, có ít nhất 239 nghiên cứu sinh tiến sĩ Trung Quốc ghi danh tại Đan Mạch qua chương trình của Hội đồng Học bổng Trung Quốc (CSC). Ông Brian Vinter từ Đại học Aarhus cho biết họ đã tuyển nhân sự nói tiếng Trung để rà soát hồ sơ, kiểm tra xem ứng viên có liên quan đến các trường đại học thuộc nhóm “Bảy người con của Quốc phòng” của Trung Quốc hay không – những trường được cho là có liên kết chặt chẽ với quân đội. Trường cũng thuê người nói tiếng Farsi và Nga cho mục đích tương tự. “Nếu thấy ứng viên có thể bị cơ quan tình báo nước ngoài gây áp lực, tôi sẽ từ chối để bảo vệ họ,” ông Vinter nói.
Hà Lan và những nước khác
Hà Lan đang thảo luận về việc triển khai một hệ thống sàng lọc tương tự, với đề nghị Đạo luật Sàng lọc An ninh Kiến thức nhắm vào các nhà nghiên cứu và sinh viên làm việc với thông tin nhạy cảm. Bộ Giáo dục nước này cũng chỉ đích danh Trung Quốc, Nga và Iran, ước tính cần sàng lọc đến 8.000 người mỗi năm trong các lĩnh vực chiến lược như trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học, và bán dẫn. Năm 2023, Hà Lan có gần 2.200 sinh viên CSC, và một viện nghiên cứu ước tính gần một nửa trong số đó nghiên cứu các lĩnh vực quan trọng. Việc này diễn ra trong bối cảnh Hà Lan, quê hương của hãng sản xuất thiết bị chip ASML, chịu áp lực từ Hoa Kỳ về việc hạn chế bán thiết bị tối tân cho Trung Quốc do lo ngại về mục đích quân sự. Cơ quan tình báo quân đội Hà Lan cũng đã báo động về hoạt động gián điệp của Trung Quốc.
Thách thức và lo ngại
Tuy nhiên, việc triển khai hệ thống sàng lọc này không hề dễ dàng. Các nhà phân tích lo ngại về khả năng quá tải cho nhà chức trách. Ông Hans Horan từ Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược The Hague cho rằng “sàng lọc trung bình 30 cá nhân mỗi ngày là một tham vọng.” Các trường đại học cũng phản đối, lo sợ mất đi những nhà nghiên cứu tài năng và ảnh hưởng đến thứ hạng. Chi phí tài chính cũng là một rào cản, khi nhiều trường đã bị cắt giảm ngân sách.
Tại Bỉ, đảng đối lập Vlaams Belang cũng đang thúc giục chính phủ vùng Flanders thiết lập một hệ thống tương tự, nhấn mạnh sự cần thiết phải tăng cường cảnh giác trước các mối đe dọa từ Trung Quốc, Nga và Iran để bảo vệ quyền tự chủ chiến lược.
Nguồn: Nikkei Asia
