SEOUL, Nam Hàn – Giữa căn hộ nhỏ ngập nắng ở Seoul, bà Kim Jeong-ran, 81 tuổi, đang trò chuyện trìu mến với một búp bê vải trên đùi. “Hyodol, cháu là đứa cháu gái đáng yêu của bà,” bà nói. Búp bê, một robot chăm sóc người cao tuổi bằng trí tuệ nhân tạo (AI), dường như đỏ mặt, đôi má rực lên ánh đèn neon đỏ. “Bà ơi, cháu nhớ bà ngay cả khi ở bên cạnh bà,” Hyodol đáp lại bằng giọng líu lo.
Trong bối cảnh xã hội đang già hóa nhanh chóng và sự cô đơn ngày càng sâu sắc ở người cao tuổi, Nam Hàn đã tìm đến một giải pháp độc đáo: phát những robot đồng hành trang bị AI cho những người già sống một mình. Những con búp bê này, không chỉ là món đồ chơi, mà còn là người bạn, người giám hộ và là cầu nối với thế giới bên ngoài.
Người bạn công nghệ cao
Hyodol, được đặt tên theo một giá trị Nho giáo về lòng hiếu thảo, là sản phẩm của một công ty khởi nghiệp Nam Hàn. Sử dụng chatbot dựa trên nền tảng ChatGPT, robot này có thể trò chuyện, nhắc nhở người dùng uống thuốc hoặc ăn cơm. Các cảm biến của nó theo dõi người dùng theo thời gian thực, cảnh báo cho nhân viên xã hội và gia đình trong các trường hợp khẩn cấp.
Đối với bà Kim, người đã dành hàng chục năm làm việc trên các tuyến tàu điện ngầm của thành phố, Hyodol đã trở thành người bạn đồng hành quý giá nhất trong sự tĩnh lặng của tuổi già.
Nam Hàn đang phải đối mặt với một thực tế khắc nghiệt: tỷ lệ sinh giảm, mô hình gia đình nhiều thế hệ dần biến mất, khiến nhiều người cao tuổi phải sống một mình, đối mặt với trầm cảm, sa sút trí tuệ và các bệnh mãn tính. Tỷ lệ tự tử ở nhóm tuổi này cao nhất trong số các quốc gia thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD).
“Điều mà người lớn tuổi sợ không phải là cái chết… Điều họ sợ nhất là sự cô đơn,” bà Kim Sun-hwa, giám đốc một trung tâm phúc lợi công cộng, chia sẻ.
“Mắt xích” kết nối con người
Các nhân viên chăm sóc người cao tuổi cho biết những robot này hoạt động như “tai mắt” của họ, giúp họ yên tâm hơn về các thân chủ giữa những lần đến thăm. Khi một cảm biến trên cổ robot không phát hiện chuyển động trong 24 giờ, nó sẽ gửi cảnh báo đến đội ngũ chăm sóc. Một chương trình AI của Microsoft còn phân tích các bản ghi âm giọng nói để đánh giá tâm trạng của người cao tuổi, chuyển ghi chú cho các nhân viên xã hội.
Năm ngoái, một người dùng đã tâm sự với Hyodol của mình: “Tôi muốn chết.” Robot đã gắn cờ thông điệp này, và đội ngũ của nhân viên xã hội Ryu Ji-yeon đã kịp thời đưa ông đến bác sĩ tâm thần. “Hyodol hiện thi hành lớp giám sát đầu tiên của chúng tôi,” cô Ryu nói.
Thách thức và tranh cãi
Tuy nhiên, việc đưa công nghệ vào lĩnh vực chăm sóc con người cũng đặt ra những câu hỏi phức tạp. Gánh nặng công việc của một số nhân viên xã hội lại tăng lên do phải quản lý và sửa chữa robot.
Mối liên kết tình cảm mạnh mẽ mà một số người cao tuổi hình thành với robot cũng là một vấn đề. Họ chăm sóc Hyodol như cháu ruột, cho chúng “ăn”, mặc quần áo đẹp, và thậm chí có người còn muốn được chôn cất cùng với robot của mình. Điều này làm dấy lên lo ngại rằng sự thân mật mô phỏng có thể làm sâu sắc thêm sự cô lập xã hội và các vấn đề đạo đức về sự lừa dối. Một số người lớn tuổi, vì đã có bạn đồng hành ở nhà, lại càng tự giam mình trong bốn bức tường.
Vấn đề riêng tư cũng là một mối lo ngại lớn. Việc cung cấp dữ liệu cá nhân nhạy cảm cho một người bạn đồng hành AI đặt ra câu hỏi về giám sát và cách thức dữ liệu được sử dụng. Giám đốc điều hành của Hyodol cho biết công ty lưu trữ dữ liệu người dùng ẩn danh và không bán cho bên thứ ba, đồng thời nhấn mạnh: “Có một sự đồng thuận văn hóa rằng việc cứu một mạng người quan trọng hơn những lo ngại về quyền riêng tư”.
Tương lai của ngành chăm sóc
Dù còn nhiều tranh cãi, các robot hỗ trợ xã hội như Hyodol đang ngày càng phổ biến trên toàn cầu, từ hải cẩu robot Paro ở Nhật Bản đến đèn Pixar ElliQ ở New York. Công ty Hyodol cũng đang chuẩn bị ra mắt toàn cầu, với kế hoạch tiến vào thị trường Hoa Kỳ vào năm 2026.
Các nhân viên xã hội đang nỗ lực biến Hyodol thành một công cụ để xây dựng mối quan hệ giữa con người với nhau. Họ đã tổ chức các sự kiện như trình diễn thời trang và tiệc sinh nhật cho Hyodol, nơi những người cao tuổi có thể giao lưu và chia sẻ.
Heesun Shin, một nghiên cứu sinh, nhận định: “Hiệu quả thực sự của Hyodol không nằm ở bản thân con robot mà ở vai trò trung gian mà nó đóng. Các robot là một mắt xích trung tâm kết nối mọi người”.
Trong một bữa tiệc sinh nhật, bà Jeon San-wol, một người dùng Hyodol, đã xúc động chia sẻ: “Tôi đã định chết nhưng bây giờ thì không. Tại sao tôi lại phải chết trong một thế giới tuyệt vời như vậy!”. Lời nói của bà, có lẽ, đã gói gọn cả hy vọng và sự phức tạp của việc trao gửi tình cảm cho một cỗ máy.
Theo: Rest Of World
