BELÉM, Brazil — Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu toàn cầu của Liên Hiệp Quốc (COP30) năm nay tại Brazil đã kết thúc vào thứ Bảy vừa qua với một thỏa thuận chính thức nhưng lại thiếu đi điều quan trọng nhất: kế hoạch loại bỏ nhiên liệu hóa thạch — nguyên nhân chính khiến trái đất nóng lên.
Một điểm đáng chú ý là sự vắng mặt của Hoa Kỳ tại các cuộc thảo luận năm nay, được gọi là COP30, sau khi chính quyền Tổng thống Trump từ chối gửi phái đoàn đến Belém.
Kết quả cuối cùng, hội nghị chỉ đạt được những tiến bộ khiêm tốn trong nỗ lực quốc tế nhằm kiềm chế sự nóng lên toàn cầu và chi trả cho các chi phí thích ứng với một hành tinh đang ngày càng nóng hơn.
Không có lộ trình chuyển đổi năng lượng
Trước đó trong tuần, hơn 80 quốc gia đã yêu cầu các nhà đàm phán phải đồng ý về một “lộ trình” để chuyển đổi nền kinh tế toàn cầu ra khỏi sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch. Nhóm này bao gồm nhiều quốc gia đang phát triển chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu, cùng với Anh Quốc, Đức, và cả các nước sản xuất dầu mỏ như Mexico và Brazil.
Họ cho rằng các nhà lãnh đạo thế giới cần bắt đầu soạn thảo những kế hoạch cụ thể để thực hiện lời cam kết lịch sử năm 2023 về việc giảm sử dụng dầu mỏ, than đá và khí đốt tự nhiên.
Tuy nhiên, các nhà sản xuất nhiên liệu hóa thạch lớn, bao gồm Nga và Ả Rập Saudi, đã phản đối việc tạo ra một quy trình hoặc thời gian biểu để từ bỏ các nguồn năng lượng đó. Kết quả là văn bản thỏa thuận chính thức đã không hề đề cập đến nhiên liệu hóa thạch.
Việc thiết lập một lộ trình để loại bỏ dầu và than đá không hề dễ dàng. Nền kinh tế toàn cầu vẫn vận hành chủ yếu dựa vào các loại nhiên liệu này. Đại diện của Nigeria nói tại hội nghị rằng một cuộc chuyển đổi không nên bị áp đặt lên các quốc gia, đặc biệt là các nước đang phát triển, vì nó có thể dẫn đến “sự co thắt kinh tế đột ngột và bất ổn xã hội gia tăng.”
Ông André Aranha Corrêa do Lago, chủ tịch hội nghị thượng đỉnh năm nay của Brazil, thừa nhận rằng nhiều quốc gia đã mong muốn một thỏa thuận tham vọng hơn.
Hoa Kỳ vắng mặt, Trung Quốc nổi lên
Với việc Hoa Kỳ không tham dự, mọi sự chú ý dồn về phía Trung Quốc. Quốc gia này hiện vừa là nguồn gây ô nhiễm khí hậu lớn nhất, vừa là nước dẫn đầu toàn cầu trong việc sản xuất công nghệ xanh như pin mặt trời và xe điện.
Ông Li Shuo, giám đốc trung tâm Trung Quốc tại tổ chức phi lợi nhuận Asia Society, nhận định rằng Trung Quốc đã nâng cao các cuộc thảo luận về thương mại tại hội nghị. Họ muốn thế giới mua các sản phẩm xanh của họ trong bối cảnh vắng bóng sự cạnh tranh từ phía Hoa Kỳ.
Mục tiêu nhiệt độ đang tuột khỏi tầm tay
COP30 diễn ra trong bối cảnh một mục tiêu nhiệt độ quan trọng đang trở nên xa vời. Theo Hiệp định Paris năm 2015, các quốc gia đã đồng ý cố gắng hạn chế mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở mức 1,5 độ C (khoảng 2,7 độ F) so với thời kỳ cuối thế kỷ 19.
Các khoa học gia đã tìm thấy rằng rủi ro đối với con người và hệ sinh thái sẽ tăng nhanh với mỗi phần mười độ vượt quá giới hạn đó. Tuy nhiên, một báo cáo gần đây của Liên Hiệp Quốc kết luận rằng hành tinh này có khả năng sẽ vượt quá mức 1,5 độ C trong thập niên tới.
Để tránh thảm họa, các quốc gia cần cắt giảm lượng khí thải nhà kính xuống một nửa vào năm 2035. Nhưng với các chính sách hiện tại, lượng khí thải dự kiến chỉ giảm 12%.
Ông Alden Meyer, một chuyên gia cao cấp tại E3G, một tổ chức tư vấn về biến đổi khí hậu, cho biết: “Khoa học nói rằng chúng ta cần gấp năm lần con số đó. Chúng ta cần giảm 60% nếu muốn có cơ hội giữ mức nhiệt độ gần mục tiêu 1,5 độ C.”
Vấn đề tài chánh vẫn bế tắc
Khi thế giới đối mặt với các tác động ngày càng tồi tệ từ biến đổi khí hậu, sự chú ý ngày càng tập trung vào cách giúp các quốc gia thích nghi. Điều đó đồng nghĩa với việc cần tiền.
Thách thức này đặc biệt cấp bách ở các nước nghèo, nơi thường phải chịu đựng những thảm họa tồi tệ nhất dù họ chịu ít trách nhiệm nhất cho sự ô nhiễm.
Tại hội nghị năm ngoái ở Azerbaijan, các nước giàu đã đồng ý cung cấp cho các nước đang phát triển ít nhất 300 tỷ đô la mỗi năm vào năm 2035. Nhưng trong quá khứ, các nước giàu thường chậm trễ trong việc thực hiện cam kết.
Trong khi đó, thiệt hại cứ tiếp tục tăng. Ví dụ, vài tuần trước, cơn bão Melissa đã tấn công Jamaica với sức mạnh cấp 5, gây thiệt hại ước tính 10 tỷ đô la – tương đương gần một phần ba tổng sản phẩm quốc nội của nước này.
Các cuộc đàm phán tại Brazil không làm rõ được nguồn tài trợ bổ sung sẽ đến từ đâu. Thỏa thuận cuối cùng chỉ “kêu gọi các nỗ lực” để tăng gấp ba số tiền tài trợ trong vòng một thập niên tới.
Một tia hy vọng mới: Hội nghị riêng biệt
Một trong những kết quả quan trọng nhất tại hội nghị là thông báo về một hội nghị mới chuyên biệt cho việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch toàn cầu.
Sự kiện này sẽ được tổ chức vào tháng Tư tới tại Santa Marta, Colombia, và do Colombia (một nước sản xuất nhiên liệu hóa thạch) cùng Hòa Lan (nơi khai sinh ra hãng dầu khổng lồ Shell) đồng tổ chức.
Bộ trưởng Môi trường Colombia, bà Irene Vélez Torres, nói rằng hội nghị mới này sẽ bổ túc cho quy trình khí hậu của Liên Hiệp Quốc, tạo ra một không gian rõ ràng để khẳng định việc loại bỏ nhiên liệu hóa thạch là cần thiết.
Ông Ralph Regenvanu, Bộ trưởng biến đổi khí hậu của Vanuatu, một quốc đảo đang đối mặt với mực nước biển dâng cao, cho rằng hội nghị mới này là thành tựu chính yếu rút ra được từ Belém: “Văn bản thỏa thuận không tuyệt vời, nhưng ít nhất chúng ta cũng có một kết quả.”
Theo: NPR
