Bài đăng trên trang Bạn đọc báo giấy TT và sau đấy trên TT online vào sáng hôm qua, 4-10-2025.
Tuy nhiên, đến khoảng trưa thì trên TT online bài không xuất hiện nữa.
Một số bạn hỏi tôi lý do, tôi cũng chưa rõ.
Bài nguyên gốc như sau :
Tuần qua, khách đến Đường Sách Nguyễn Văn Bình ngạc nhiên trông thấy bảng hiệu đèn “Chợ Nga” mọc lên trên vách nhà Bưu điện trung tâm TPHCM.
Còn bên dưới, ngay ở vách tường giáp giới sân chơi trẻ em và quán sách mùa Thu đã có hai cửa lớn được trổ ra để vào khu chợ.
Ở một cửa vào có hộp đèn lớn giới thiệu bên trong là “The Box Market” với cổng 1 là đường Nguyễn Văn Bình (tức Đường Sách) và cổng 2 là 125 Hai Bà Trưng (tức trụ sở của Tổng công ty Bưu chính Viễn thông –VNPT tại TPHCM).
Như vậy, phải chăng là có 2 đến chợ lồng vào nhau trong một tòa nhà?
Khách vào trong thấy rõ một loạt quầy sạp đã dựng lên trong không gian của tòa nhà xưa- nơi trước đây là các gian phòng làm việc của bộ phận xử lý thư và bưu kiện.
Quang cảnh thật tương phản giữa kiểu kiến trúc Art Deco trang nghiêm với các quầy sạp sặc sỡ. Đó là các quầy sạp bán quần áo, đồ trang sức, hàng phong thủy, hàng lưu niệm vv.
Thêm nữa là các quầy cà phê giải khát và một số dịch vụ khác. Đúng là một ngôi chợ “thập cẩm”, không có gì đặc sắc.
Trong khi ấy, mặt tiền phía cổng 125 Hai Bà Trưng đã được đục tường, trổ cửa để chuẩn bị ra mắt một cửa hàng thời trang sang trọng.
Không dừng ở đấy, nếu đi tiếp nữa từ góc Hai Bà Trưng – Nguyễn Du cho đến quảng trường Công Xã Paris – nơi trước đây có văn phòng nhận thư và bưu kiện nước ngoài và văn phòng một số hãng chuyển phát nhanh đã chuyển thành “phố cà phê” xen lẩn các cửa hàng thời trang.
Phía trước nhà Bưu điện, đối diện với Nhà thờ Đức Bà, từ lâu, ở hai cánh trái và cánh phải đã có quán thức ăn nhanh và quán cà phê “ngự trị”.
Hỡi ôi, lẽ nào tòa nhà Bưu điện cổ kính gần 135 tuổi, từng được tạp chí Architectual Digest của Mỹ xếp hạng là tòa nhà bưu điện thứ hai đẹp nhất thế giới, đang “hóa kiếp” MỘT PHẦN thành chợ?
Một công thự tráng lệ như thế – là di sản kiến trúc và lịch sử, bao gồm cả lịch sử ngành bưu chính, sao có thể trở thành địa điểm thương mại thuần túy?
Quả thật, việc đặt một ngôi chợ “tạp hóa” trong một tòa nhà di sản lừng lẫy như tòa nhà Bưu điện trung tâm TPHCM không những tạo nên hình ảnh rất phản cảm mà còn phải XEM XÉT các khía cạnh pháp lý.
Phần 5 của điều 6 Luật Quản lý, sử dụng tài sản công quy định “việc khai thác nguồn lực tài chính từ tài sản công phải tuân theo cơ chế thị trường, có hiệu quả, công khai, minh bạch đúng pháp luật”.
Điều 9 của Luật còn quy định tài sản công phải có sự giám sát của cộng đồng thông qua sự chủ trì của Mặt trận Tổ quốc phối hợp với các tổ chức thành viên của Mặt trận và cơ quan, tổ chức liên quan.
Mặt khác, theo phần 4 của điều 5 Luật Di sản văn hóa, các chủ sở hữu di sản văn hóa phải có trách nhiệm “thực hiện các biện pháp bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa; thông báo kịp thời cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong trường hợp di sản văn hóa có nguy cơ bị làm sai lệch giá trị, bị hủy hoại, bị mất”.
Ngoài ra, Nghị định Chính phủ số 60 /2024 về Phát triển và quản lý chợ đặt ra rất nhiều yêu cầu cụ thể từ kết cấu cơ sở hạ tầng đến các yếu tố văn hóa và công tác phòng cháy chửa cháy khi mở chợ.
Trong đấy, điều 3 của nghị định, quy định chợ được “tổ chức tại một địa điểm theo quy hoạch, kế hoạch phát triển có liên quan nhằm đáp ứng nhu cầu mua bán, trao đổi hàng hóa và nhu cầu tiêu dùng của người dân” chứ không thể mở một cách tùy tiện.
Chiếu theo nội dung pháp luật hiện hành như trên, người dân cần biết việc mở “chợ Nga” và Open Market” bên trong tòa nhà Bưu điện đã thực hiện đúng phép chưa ?
Các cơ quan liên đới là Sở Công thương, Sở Xây dựng, Sở Văn hóa thông tin và Sở Khoa học – Công nghệ và các hội đoàn Lịch sử, Kiến trúc, Quy hoạch và Doanh nghiệp đã được hỏi ý kiến về việc lập chợ tại đây?
Thiết nghĩ, tòa nhà Bưu điện chính là công sản và cũng như các công thự khác, đều cần sử dụng để phục vụ cho quyền lợi chung của xã hội chứ không phải quyền lợi riêng của đơn vị được nhà nước phân công chủ quản.
Hiện tại , VNPT được nhà nước giao quản lý tòa nhà di sản quý giá này cần giữ gìn và phát huy giá trị của nó bằng các phương cách hiệu quả hơn và đúng pháp luật.
Dẩu rằng ngày nay dịch vụ bưu chính cổ truyền trong thời đại kỹ thuật số đã bị thu hẹp rất nhiều nhưng trụ sở Bưu điện, nhất là những tòa nhà hay đẹp rất xứng đáng được bảo tồn và nâng niu như một địa chỉ văn hóa – nghệ thuật phục vụ cộng đồng cư dân và du khách.
Chẳng hạn ngoài công năng bưu chính, tòa nhà Bưu điện trung tâm TPHCM hoàn toàn có thể dùng làm bảo tàng của ngành và lịch sử kiến trúc thành phố.
Thêm nữa, tòa nhà có không gian lớn với thiết kế công phu và trang trí lộng lẫy sẽ rất phù hợp để làm nơi triển lảm, tiếp tân, nhà sách và trung tâm hội nghị, hay nơi biểu diển âm nhạc cuối tuần.
Vả lại, trong khi thành phố còn thiếu không gian cho giới trẻ mở văn phòng khởi nghiệp và sáng tạo thì KHU NHÀ LỚN 125 Hai Bà Trưng rất nên ưu tiên dùng làm trụ sở văn phòng cho mục đích này !
Hợp cùng với Đường Sách Nguyễn Văn Bình – một di sản văn hóa mới đã sinh thành 10 năm nay, việc tái sử dụng đúng cách cho không gian “dư dôi” của tòa nhà bưu điện , sẽ làm gia tăng giá trị nhân văn cho khu vực quảng trường Công xã Paris và các con phố chung quanh.
Mong rằng các cơ quan chức năng sớm vào cuộc giải quyết một vụ việc không đơn thuần là chuyện mua bán hàng hóa mà là phúc lợi văn hóa của xã hội !
Và ông Trần Hữu Phúc Tiến, một nhà nghiên cứu lịch sử ở Sài Gòn đã viết trên facebook của ông:
VNPT SỬ DỤNG CÔNG SỞ ĐỂ LÀM CHỢ CÓ ĐÚNG KHÔNG?
Hoan nghênh báo Tuổi Trẻ sáng nay có tiếp bài về Chợ Nga và Open Market tại tòa nhà 125 Hai Bà Trưng – giáp với Đường Sách Nguyễn Văn Bình.
Qua đấy được biết Khu nhà Bưu điện trung tâm TPHCM như người dân quen gọi là “Nhà Bưu điện” đã được phân chia cho hai cơ quan chủ quản là VNPT (Tập đoàn Bưu chính Viễn Thông) và VN POST (Tổng công ty Bưu điện )
Trong đó, tòa nhà trung tâm mặt tiền, hướng ra Công xã Paris thuộc VN POST, không làm chợ.
Tòa nhà này tuy chưa được xếp hạng Di sản nhưng đã nằm trong danh sách kiểm kê di tích văn hóa.
Còn tòa nhà 125 HBT thuộc VNPT đã xin sửa chữa
Hóa ra, thực tế sửa chữa là để làm …CHỢ.
Lấy một tài sản công liên quan đến các công trìmh văn hóa kế cận để làm chợ, có đúng không ?
Về mặt PHÁP LÝ, muốn mở chợ phải làm theo quy hoạch và căn cứ vào những điều kiện xét duyệt chặt chẽ.
Hơn thế nữa, là tài sản công muốn thay đổi mục đích sử dụng phải được cấp có thẩm quyền duyệt xét và cho phép.
Việc mở chợ, cho thuê mặt bằng có cấp thẩm quyền nào cho phép ? Có thông qua ĐẤU THẦU?
Về mặt KINH TẾ, phải đặt câu hỏi VNPT được nhà nước giao kinh doanh viễn thông – ” tiền ức bạc triệu” nhưng sao phải làm thêm cho thuê mặt bằng làm chợ?
Về mặt ỨNG XỬ VĂN HÓA, đưa một tòa nhà cổ có không gian lớn là một phần trong tổng thể các công trình văn hóa để làm chợ mua bán quần áo, vật dụng” thập cẩm” có hợp lý không ?
Nếu VNPT dôi dư không gian công sở, sao không giao lại cho nhà nước để làm các việc công ích khác.
Chẳng hạn làm những việc phù hợp với công năng văn hóa như nhà lưu niệm, bảo tàng của chính ngành Bưu chính viễn thông – một phần lịch sử của TPHCM !
Mong báo TT và các cơ quan chức năng tiếp tục tìm hiểu, điều tra, làm rõ các vấn đề trên !
