Luân Đôn (Ngày 18/12/2025) – Mạng xã hội Facebook đang có một cuộc thử nghiệm giới hạn nhưng gây tranh cãi lớn: Yêu cầu người dùng phải trả tiền để chia sẻ các đường dẫn (link) từ các trang web bên ngoài lên trang cá nhân hoặc fanpage của họ. Đây được xem là một bước đi táo bạo nhằm tối đa hóa lợi nhuận, nhưng đồng thời cũng là nỗi lo âu cho các hãng tin tức và những người làm nội dung trực tuyến.
Thử nghiệm này hoạt động ra sao?
Theo thông báo mới nhất từ Meta, công ty chủ quản của Facebook, cuộc thử nghiệm này áp dụng cho các trang (Page) và các hồ sơ cá nhân đang ở “Chế độ Chuyên nghiệp” (Professional Mode). Đây là chế độ thường được các nghệ sĩ, người viết blog, và những người sáng tạo nội dung sử dụng để kiếm tiền từ các bài viết của họ.
Quy định mới rất đơn giản nhưng khắc nghiệt:
- Nếu bạn không phải là hội viên trả phí “Meta Verified” (Xác minh Meta), bạn chỉ được phép đăng tối đa hai đường dẫn ra bên ngoài mỗi tháng.
- Để được chia sẻ nhiều hơn, bạn buộc phải ghi danh gói hội viên Meta Verified.
Chi phí cho gói hội viên này không hề rẻ, bắt đầu từ khoảng 14.99 Mỹ kim (tương đương 9.99 Bảng Anh) mỗi tháng. Một số gói cao cấp hơn có thể lên tới gần 400 Bảng Anh tùy thuộc vào cấp độ và quyền lợi đi kèm.
Tại sao Meta lại làm điều này?
Chúng ta hãy cùng suy nghĩ một chút về động cơ của Facebook. Tại sao một mạng xã hội vốn tự hào về sự kết nối lại muốn ngăn cản người dùng chia sẻ thông tin?
Có hai lý do chính mà giới quan sát nhận định:
- Thứ nhất: Giữ chân người dùng (Walled Garden).
Hãy tưởng tượng Facebook như một công viên giải trí khổng lồ. Họ muốn bạn ở lại trong công viên đó càng lâu càng tốt để xem quảng cáo và tiêu tiền. Khi bạn chia sẻ một đường dẫn của tờ báo New York Times hay YouTube, bạn đang tạo ra một cánh cửa để người dùng bước ra khỏi “công viên” Facebook. Meta không thích điều này. Báo cáo minh bạch quý 3 của Meta cho thấy 98% lượt xem tại Hoa Kỳ đến từ các bài viết không có đường dẫn. Họ muốn củng cố xu hướng này. - Thứ hai: Tận thu tài chính.
Sau những khoản đầu tư tốn kém vào vũ trụ ảo (Metaverse) và trí tuệ nhân tạo (AI), Meta đang tìm mọi cách để tăng doanh thu. Việc ép buộc các nhà sáng tạo nội dung phải trả tiền để duy trì lượng người xem (traffic) về trang web riêng của họ là một cách để ép người dùng chuyển sang gói trả phí.
Ngoại lệ và lỗ hổng
Tuy nhiên, vẫn có những cách để “lách” qua quy định này mà không cần tốn tiền. Theo các chuyên gia chiến lược mạng xã hội, người dùng vẫn có thể:
- Chia sẻ đường dẫn trong phần bình luận (comment) thay vì bài viết chính.
- Chia sẻ các đường dẫn thuộc hệ sinh thái của Meta như Instagram hoặc WhatsApp.
- Các đường dẫn liên kết tiếp thị (affiliate links) vẫn được cho phép.
Đáng chú ý, các tổ chức tin tức và báo chí hiện tại không nằm trong nhóm bị thử nghiệm này. Tuy nhiên, họ vẫn lo lắng. Tại sao? Bởi vì ngay cả khi báo chí không bị cấm đăng, nhưng độc giả của họ – những người dùng bình thường ở chế độ chuyên nghiệp – sẽ không thể chia sẻ bài báo đó rộng rãi. Điều này sẽ làm giảm đáng kể lượng người đọc từ Facebook, vốn đã giảm 50% trong năm 2024 do các thay đổi về thuật toán ưu tiên video ngắn hơn là tin tức.
Phản ứng từ cộng đồng
David Buttle, người sáng lập công ty tư vấn truyền thông DJB Strategies, nhận định rằng Facebook đang “cố tình rút lui khỏi tin tức”. Ông cho rằng sau khi chặn tin tức tại Canada và cắt giảm chi trả cho các nhà xuất bản, hành động này khẳng định tin tức không còn là ưu tiên chiến lược của Meta nữa.
Đối với các nhà sáng tạo nội dung, đây là một tình thế tiến thoái lưỡng nan. Họ đã bỏ công sức xây dựng lượng người theo dõi trên Facebook, nhưng giờ đây họ đứng trước hai lựa chọn: Hoặc là trả tiền “thuế” hàng tháng cho Meta để được dẫn khách về trang web của mình, hoặc là chấp nhận bị bóp nghẹt sự tương tác.
Một phát ngôn viên của Meta đã trả lời về vấn đề này: “Đây là một thử nghiệm giới hạn để tìm hiểu xem liệu khả năng đăng nhiều bài viết có liên kết có mang lại giá trị gia tăng cho những người ghi danh Meta Verified hay không.”
Kết luận
Động thái này của Facebook cho thấy kỷ nguyên của “mạng xã hội miễn phí” đang dần khép lại. Các nền tảng đang ngày càng trở thành những “khu vườn có tường bao quanh”, nơi người dùng phải trả tiền để có được quyền tự do kết nối ra thế giới bên ngoài. Liệu người dùng sẽ chấp nhận móc hầu bao hay sẽ tìm kiếm một nền tảng mới tự do hơn? Thời gian sẽ cho chúng ta câu trả lời chính xác.
Theo: The Guardian
