Washington D.C. – Công ty điện tử tiêu dùng Trung Quốc Huawei vừa chính thức giới thiệu mẫu máy tính xách tay đầu tiên của mình chạy trên hệ điều hành HarmonyOS do hãng tự phát triển, thay vì sử dụng Windows của Microsoft như trước đây. Động thái này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng công nghệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc tiếp tục gia tăng, và ngay lập tức đã vấp phải những quan ngại sâu sắc từ các nhà lập pháp Hoa Kỳ về vấn đề an ninh quốc gia.
Bước đi tự chủ của Huawei
Trong vài năm qua, Huawei đã dần chuyển các thiết bị của mình như điện thoại thông minh và TV thông minh sang sử dụng HarmonyOS. Quyết định phát triển một hệ điều hành riêng không hoàn toàn là ý muốn chủ quan của Huawei. Công ty này đã đối mặt với tình thế khó khăn do các lệnh trừng phạt từ Hoa Kỳ. Những lệnh trừng phạt này ngăn cản các công ty có trụ sở tại Hoa Kỳ như Google và Microsoft giao thương với Huawei, qua đó hạn chế quyền truy cập của Huawei vào hệ điều hành Android và gần đây nhất là Windows.
Vậy, kết quả của việc này là gì? Huawei giờ đây có quyền kiểm soát chặt chẽ hơn đối với cả phần cứng và nhu liệu (software) bên trong tất cả các thiết bị của mình. Những phiên bản đầu tiên của HarmonyOS về căn bản là một phiên bản tùy biến của Android. Tuy nhiên, theo thời gian, Huawei đã phát triển hai hệ điều hành này theo những hướng ngày càng khác biệt. HarmonyOS hiện nay bao gồm nhân hệ điều hành (kernel), giao diện người dùng và các tính năng khác do chính Huawei xây dựng.
Phiên bản HarmonyOS dành cho máy tính xách tay được thiết kế theo phong cách máy tính để bàn. Giao diện này có một thanh tác vụ và một thanh công cụ (dock) ở cuối màn hình, đồng thời hỗ trợ đa nhiệm bằng cách cho phép chạy nhiều ứng dụng trong các cửa sổ có thể di chuyển và thay đổi kích thước. Trong các buổi giới thiệu, Huawei cũng đặc biệt nhấn mạnh các tính năng trí tuệ nhân tạo (AI). Ví dụ, trợ lý ảo Celia của hãng có thể tóm tắt tài liệu, giúp chuẩn bị các trang trình chiếu và nhiều hơn nữa.
Mặc dù hệ điều hành mới này sẽ không hỗ trợ hàng triệu ứng dụng Windows mà các máy tính xách tay Huawei cũ có thể chạy, công ty cho biết tại thời điểm ra mắt, HarmonyOS sẽ hỗ trợ hơn 2.000 ứng dụng. Trong số này có WPS Office (một giải pháp thay thế cho Microsoft Office được phát triển tại Trung Quốc) và một loạt các ứng dụng mạng xã hội phổ biến của Trung Quốc. Người dùng sở hữu máy tính xách tay Huawei cũ chạy Windows sẽ không bị ảnh hưởng bởi sự thay đổi này; Windows sẽ tiếp tục được hỗ trợ trên các thiết bị đó.
Hoa Kỳ lên tiếng báo động
Sự ra đời của máy tính xách tay HarmonyOS đã làm dấy lên hồi chuông báo động tại Washington. Vào ngày 16/5/2025, các nhà lập pháp Hoa Kỳ đã cảnh báo rằng hệ điều hành HarmonyOS của Huawei Technologies có thể bị Trung Quốc sử dụng cho mục đích gián điệp. Họ kêu gọi chính phủ Hoa Kỳ nên hợp tác với các đồng minh và đối tác để ngăn chặn sự lan rộng toàn cầu của hệ điều hành này.
Trong một lá thư mà Nikkei Asia có được, Dân biểu John Moolenaar (Đảng Cộng hòa) và Dân biểu Raja Krishnamoorthi (Đảng Dân chủ) – chủ tịch và thành viên cao cấp của Ủy ban Đặc biệt Hạ viện về Đảng Cộng sản Trung Quốc – đã thúc giục các thành viên cấp cao của chính quyền chia sẻ thông tin tình báo với các đồng minh về mối đe dọa mà HarmonyOS gây ra.
Họ viết: “Xét đến những tác động nghiêm trọng về an ninh quốc gia và địa chính trị liên quan đến các hệ điều hành của đối thủ nước ngoài, điều tối quan trọng là HarmonyOS phải được xem xét kỹ lưỡng và chúng ta phải hợp tác với các đồng minh và đối tác để ngăn chặn nó xâm nhập vào các thiết bị trên toàn thế giới.”
Từ lâu, các thành viên của cả hai đảng trong Quốc hội Hoa Kỳ đã cáo buộc Huawei có mối liên hệ với quân đội Trung Quốc, điều này tạo ra rủi ro an ninh cho điện thoại và thiết bị mạng của công ty. Huawei luôn phủ nhận những cáo buộc như vậy.
HarmonyOS, được phát âm là “Hồng Mông” trong tiếng Trung, là câu trả lời của Huawei trước những nỗ lực của Washington nhằm hạn chế dòng chảy công nghệ cao vào Trung Quốc. Hệ điều hành này được công bố lần đầu vào mùa Hè năm 2019. Mục tiêu của HarmonyOS không chỉ dừng lại ở điện thoại thông minh, máy tính bảng và máy tính, mà còn mở rộng sang xe hơi kết nối và các thiết bị thông minh khác.
Liệu các thiết bị này có thể bị lợi dụng để do thám không? Các nhà lập pháp Hoa Kỳ lo ngại rằng các “cửa hậu” (backdoors) để thu thập dữ liệu có thể được ẩn giấu trong các bản cập nhật và bản vá lỗi tương lai của hệ thống. Họ cũng chỉ ra rằng các công ty Trung Quốc như Huawei có nghĩa vụ theo luật pháp Trung Quốc phải “hỗ trợ, giúp đỡ và hợp tác với các nỗ lực tình báo quốc gia”. Điều này, theo họ, có thể dẫn đến việc các thiết bị bị sử dụng cho các hoạt động khai thác không gian mạng và góp phần vào “chủ nghĩa độc tài kỹ thuật số” của Bắc Kinh.
Các nhà lập pháp đề nghị chính phủ Hoa Kỳ nên “kiểm tra toàn diện kiến trúc và mã nguồn của HarmonyOS” và “bảo đảm các đồng minh và đối tác của chúng ta trên toàn thế giới nhận thức được sự kiểm soát của Huawei, và do đó là của Đảng Cộng sản Trung Quốc, đối với HarmonyOS.”
Ảnh hưởng và phản ứng quốc tế
Bất chấp những quan ngại từ Hoa Kỳ, HarmonyOS đã có những bước tiến công nghệ đáng kể. Gần đây, Huawei đã phát hành điện thoại thông minh đầu tiên trong dòng Pura cao cấp của mình chỉ chạy trên hệ điều hành HarmonyOS Next, cùng với một trợ lý AI mà hãng cho biết có thể tương tác với “cảm xúc” giống như con người.
Các đồng minh của Hoa Kỳ cũng đã bắt đầu chú ý đến HarmonyOS. Ví dụ, Toyota Motor đã trang bị HarmonyOS cho mẫu xe sedan chạy điện bZ7 dành cho thị trường Trung Quốc. Hệ điều hành này dự kiến sẽ cung cấp năng lượng cho các hệ thống buồng lái thông minh, có thể điều khiển cửa sổ, điều hòa không khí và vị trí ghế thông qua màn hình cảm ứng.
Hoa Kỳ cũng đang theo dõi sát sao sự phát triển trí tuệ nhân tạo của Huawei. Hôm thứ Ba vừa qua, Cục Kỹ nghệ và An ninh của Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã ban hành hướng dẫn, báo động cho ngành kỹ nghệ rằng bất kỳ ai, ở bất kỳ đâu trên thế giới, sử dụng chip tiên tiến từ Trung Quốc – cụ thể là chip Ascend của Huawei – mà không có giấy phép đều vi phạm các quy định kiểm soát xuất cảng của Hoa Kỳ và có khả năng phải đối mặt với “các hình phạt hình sự và hành chính đáng kể.”
Cuộc chiến công nghệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, với hệ điều hành và chip AI là những mặt trận mới, dường như ngày càng trở nên căng thẳng. Quyết định của Huawei cho thấy rõ nỗ lực tìm kiếm sự tự chủ về công nghệ, trong khi Washington và các đồng minh phải cân nhắc giữa đổi mới và an ninh.
Theo: Nikkei Asia
