Những dòng tít đáng báo động gần đây liên tục nói về cái chết hàng loạt của ong mật. Nhiều người lo lắng rằng chúng ta đang đối mặt với một thảm họa, có thể dẫn đến thiếu hụt lương thực toàn cầu. Tuy nhiên, sự thật đằng sau cuộc khủng hoảng này lại phức tạp và đáng ngạc nhiên hơn nhiều. Có lẽ, loài côn trùng mà chúng ta yêu mến không thực sự cần chúng ta “giải cứu”.
Từ ‘rối loạn sụp đổ bầy đàn’ đến báo động hiện tại
Khoảng năm 2007, thế giới lần đầu tiên nghe về “rối loạn sụp đổ bầy đàn” (Colony Collapse Disorder – CCD), một hiện tượng bí ẩn khi ong thợ hàng loạt biến mất khỏi tổ. Giờ đây, hai thập sau, những tin tức tương tự lại xuất hiện, đặc biệt là ở Hoa Kỳ, nơi những người nuôi ong tường thuật thiệt hại từ 60 đến 70 phần trăm.
Vậy chúng ta có nên hoảng sợ? Các chuyên gia hàng đầu về côn trùng lại đồng ý rằng vấn đề này đang bị thổi phồng và thường bị hiểu sai.
Điều quan trọng cần hiểu là phần lớn ong mật trên thế giới không phải là động vật hoang dã. Chúng sống trong các tổ nhân tạo do con người cung cấp, biến chúng thành một loài vật được nuôi trồng. Ngành nuôi ong thương mại là một tiến trình nông nghiệp thâm canh, kỹ thuật cao.
Sự thật về Ong Mật: Một loài vật được “nuôi”
Và đây là điều đáng ngạc nhiên: các con số cho thấy một câu chuyện hoàn toàn khác với những gì truyền thông đăng tải. Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc ước tính rằng số lượng đàn ong mật trên toàn cầu đã tăng 45% kể từ năm 1990. Một nghiên cứu khác cho thấy mức tăng 85% kể từ năm 1960. Có thể nói, chưa bao giờ có nhiều ong mật trên thế giới như ngày hôm nay. Giống như nông dân phục hồi sau một vụ mùa thất bát, những người nuôi ong cũng có thể gầy dựng lại đàn ong của mình.
Vậy nguyên nhân của những cái chết gần đây là gì? Nghiên cứu ban đầu cho thấy thủ phạm là một loại virus lây truyền bởi ve Varroa sống ký sinh trên ong mật. Vấn đề trở nên trầm trọng hơn khi loài ve này đã tiến hóa để kháng lại các hóa chất thường được dùng để kiểm soát chúng – một kịch bản quen thuộc trong nông nghiệp tối tân.
“Cứu ong” bằng cách nuôi ong: Hành động sai lầm
Khi nghe tin ong gặp nạn, phản ứng tự nhiên của nhiều người là: “Tôi sẽ trở thành một người nuôi ong!”. Nhưng theo lời của chuyên gia về ong, Giáo sư Dave Goulson, điều này cũng giống như bạn nghe tin các loài chim biết hót đang suy giảm và bạn quyết định trở thành một người nuôi gà.
Tại sao lại như vậy? Việc nuôi ong mật của những người không chuyên không giải quyết được vấn đề. Trên thực tế, nó có thể gây hại. Những đàn ong mật được nuôi sẽ cạnh tranh nguồn mật hoa với các loài hoang dã và có thể lây bệnh cho ong hoang dã. Bằng cách cố gắng “cứu” ong mật, bạn có thể vô tình làm hại các loài khác.
Sự chú ý của giới truyền thông dành cho ong mật đã vô tình làm lu mờ một vấn đề nghiêm trọng hơn: sự suy giảm của các loài thụ phấn hoang dã khác. Ong đơn độc, ruồi giả ong, ong bắp cày và bướm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thụ phấn cho cây lương thực của chúng ta. Tại Anh, 42% các loài thụ phấn đã trở nên ít phổ biến hơn kể từ những năm 1980. Đây mới chính là cuộc khủng hoảng thực sự.
Làm thế nào mới là đúng?
Thay vì nuôi ong mật, có rất nhiều cách thiết thực để bạn có thể hỗ trợ các loài thụ phấn hoang dã đang gặp khó khăn:
- Trồng hoa: Hãy biến khu vườn của bạn thành một “thiên đường côn trùng” bằng cách trồng các loại cây cung cấp nhiều mật và phấn hoa như oải hương hay cây ăn quả.
- Tạo không gian tự nhiên: Hạn chế cắt cỏ, tránh dùng thuốc trừ sâu và để lại một góc vườn “hoang dã” với cành cây khô, lá rụng để làm nơi trú ẩn cho côn trùng.
- Cung cấp nước: Đào một cái ao nhỏ và đặt vài cành cây dọc theo bờ để côn trùng có thể uống nước an toàn.
Tóm lại, ong mật, dù gặp một vài vấn đề về sức khỏe như bất kỳ loài vật nuôi nào, nhưng chúng không cần sự giúp đỡ của chúng ta để tồn tại. Nếu bạn thực sự muốn cứu các loài ong, đừng trở thành người nuôi ong mật. Thay vào đó, hãy trở thành một “người cổ vũ cho côn trùng” và tạo ra một môi trường thân thiện cho các loài thụ phấn hoang dã.
Theo tường thuật của Kênh Khoa Học BBC
