NGUYỄN ĐỨC CƯỜNG L.Ac., Ph.D
Dẫn nhập
Khi nhắc đến trái mãng cầu xiêm (MCX), có thể nói là đa số trong chúng ta, ai cũng biết, và hiếm ai là người không thích loại trái cây này. Một ly sinh tố MCX trong những ngày Hè, vừa giải khát, vừa chống mệt mỏi một cách nhanh chóng, một ly kem lạnh MCX cũng vô cùng hấp dẫn. Không chỉ thế, người Việt chúng ta còn có món mứt MCX vào dịp Tết, một biến chế đặc biệt vào những ngày lắm món ăn nhiều thịt mỡ như là bánh chưng, bánh tét, thịt kho trứng…
Sao lại gọi là mãng cầu xiêm hoặc na xiêm? Bởi vì loại trái cây này được du nhập vào Việt Nam từ Thái Lan trong một thời kỳ xa xưa, khi Thái Lan còn được gọi là nước Xiêm (Siam). Cách gọi này cũng để phân biệt với trái mãng cầu ta, hoặc trái na. Trái na tròn và nhỏ hơn, là loại trái cây mà chúng ta thường dùng để cúng ông bà vào dịp Tết.
Không riêng gì với người Việt, các món chế biến từ MCX kể trên cũng rất quen thuộc với các dân tộc vùng Mỹ châu La tinh, vùng Caribbe, vùng Đông Nam Á và Châu Á Thái Bình Dương, rồi Âu châu nữa.
MCX có nguồn gốc từ Mỹ Châu, đặc biệt là các quốc gia vùng Trung Mỹ như: Mexico, Cuba… và vùng Bắc của Nam Mỹ như là Brazil, Colombia, Peru… Đồng thời MCX cũng có mặt tại một vài quốc gia Phi Châu như Somalia, Uganda, Mozambique… MCX còn có một cái tên rất phổ biến là Soursop, và đôi khi người ta lại dùng tên Graviola cho loại trái này, một cái tên bắt nguồn từ ngôn ngữ người Bồ Đào Nha. Theo giòng thời gian, MCX được đưa đến các quốc gia vùng Đông Nam Á và một đảo quốc vùng Thái Bình Dương. Có thể nói, đó là một loại thực vật thích hợp với khí hậu có độ ẩm cao và không lạnh lắm. Bởi vì nhiệt độ dưới 5 độ C sẽ làm cây yếu ớt dần và nếu lạnh dưới 3 độ C thì cây không thể sống nổi. MCX thích hợp với những nơi có độ ẩm cao và không lạnh lắm. Mexico là một quốc gia trồng nhiều MCX, riêng tại Hoa Kỳ, chúng ta thường chỉ thấy loại trái cây này được trồng ở phía Bắc cũng như phía Nam tiểu bang Florida mà thôi.
Một quả MCX có thể rất to và nặng đến 15 pounds, tức là gần 7 kilo. Sở dĩ MCX còn được gọi là mãng cầu gai vì mặc dù vỏ ngoài nhẵn, nhưng có thể phân biệt được múi nọ với múi kia nhờ mỗi múi có một gai hình cong. Trái MCX to hay nhỏ không phải do tưới nhiều nước, mà là do cách nuôi trồng, do thổ nhưỡng, phân bón và thời tiết. Riêng nói về hương vị, MCX có hương vị rất đặc biệt, tổng hợp của các loại trái cây khác như trái dâu tây và trái thơm pha lẫn hương vị cam chanh, và khi được xay nhuyễn, lại phảng phất hương vị của trái dừa và trái chuối. Có thể nói MCX là một loại trái cây có hương vị độc đáo nhất.
Một vài cuộc khảo cứu gần đây có nhắc đến khả năng phòng chống ung thư rất mạnh của MCX. Thật ra thì tất cả những loại trái cây và rau quả đều có khả năng tăng cường sức đề kháng, loại trừ độc tố, và giảm nguy cơ vướng phải các căn bệnh nan y. Nói như vậy không có nghĩa là một khi đã mắc phải một căn bệnh nan y hoặc ung thư nào đó, chúng ta có thể dùng trái cây hay rau quả để điều trị, MCX cũng vậy. Mặc dù trong nhiều năm qua, dựa trên các kết quả nghiên cứu y học, các chuyên gia ngành Dinh dưỡng đã có nhiều nhận định khá lạc quan, nhưng để kết luận là loại trái cây này có thể dùng để đối phó với vài căn bệnh ung thư hay không, chúng ta cần rất nhiều cuộc nghiên cứu sâu rộng hơn, để có thể đưa ra những bằng chứng khoa học thật chắc chắn.
Mãng cầu xiêm trong nhãn quan Đông y
Theo nhận định của khoa dinh dưỡng học Đông y, MCX có vị ngọt, hơi chua, tác dụng trực tiếp vào can, tâm, phế và tỳ. Có tác dụng giải nhiệt, giải độc, mát gan, kích thích tiêu hóa, chống rối loạn tiêu hóa, nhuận trường, tăng cường chức năng tim, tăng cường sinh lực và sức đề kháng của cơ thể, chống lão hóa và làm đẹp da. Về vấn đề da, có một kinh nghiệm dân gian trị nấm da ở ngón tay và ngón chân như sau: dùng 40 grams lá MCX đã phơi khô nấu với hai lít nước, để sôi 10 phút thì tắt bếp, chờ nguội đến khi còn ấm thì ngâm chân hoặc ngâm tay trong vòng 20 phút. Mỗi ngày ngâm một lần, từ bảy đến 15 ngày liên tiếp.
MCX và một số kinh nghiệm dân gian
Từ ngàn xưa, kinh nghiệm dân gian của các quốc gia miền Trung Mỹ, Nam Mỹ và Caribe đã dùng mãng cầu xiêm để điều trị bệnh viêm khớp Xương, tức là Osteo-Arthritis. Phần được sử dụng là lá, vỏ cây, rễ MCX. Trong số đó, lá được xem là có tác dụng mạnh nhất, ở Guiana, lá MCX được dùng làm trà được thảo có tác dụng trợ tim. Rồi trái MCX hoặc là nước juice MCX, và cả vỏ cây có thể giúp hạ sốt, chống lại bệnh tiêu chẩy và bệnh kiết lỵ, tẩy giun sán. Hột MCX cũng có khả năng tẩy giun sán, và cũng được dùng để diệt chấy rận trong tóc em bé, cũng như trong bộ lông của các loài thú kiểng. Vỏ cây, lá và rễ cây MCX cũng đã được dùng để giảm đau và chống co giật bắp thịt. Ở một vài nơi, người dân xưa kia đã nấu nước lá MCX để giúp long đàm.
Trong khi đó thì ở miền Tây Ấn, lá MCX được người dân dùng để pha trà uống khi bị cảm cúm và suyễn… Lá MCX còn được dùng ngoài da để giúp các vết thương mau lành. Có thể nói, mỗi dân tộc lại có một kinh nghiệm khác nhau về MCX. Trên đây là những kinh nghiệm dân gian từ ngàn xưa. Trong khi đó, vào tháng Năm năm 1998, một tài liệu nghiên cứu được đăng trong tạp chí mang tên “The Journal of Ethno-pharmacology”, tạm dịch là “Tạp chí Dược học Dân tộc” đã cho biết là tinh chất lá mãng cầu xiêm có thể chống lại một loại virus mang tên Herpes Simplex, là một loại bệnh khiến cho làn da bị rộp lên, chúng ta thường gọi là bệnh rộp da, căn bệnh này xẩy ra do bị nhiễm trùng qua đường sinh dục. Và theo các nghiên cứu gần đây nhất, thì lá MCX còn có tác dụng tăng cường chức năng hoạt động của não bộ, giúp quân bình các nội tiết tố, góp phần giúp ngủ ngon, do sự có mặt của một dưỡng chất quan trọng tên là seratonin. MCX còn giúp điều hòa huyết áp rất hữu hiệu. Ngoài ra, lá MCX còn có khả năng giải độc và loại trừ các tế bào không lành mạnh ra khỏi cơ thể. Nhiều cuộc nghiên cứu tại Nam Hàn và nhiều quốc gia khác còn đi đến kết luận là MCX có tác dụng ngăn ngừa và chống ung thư rất mạnh. Nhưng như đã nói ở trên, những kết luận lạc quan này hiện vẫn chưa được chứng minh, và cũng chưa được chính thức công nhận bởi những cơ quan y tế có thẩm quyền như FDA Hoa Kỳ chẳng hạn. Chưa kể là bên cạnh đó còn có nhiều công trình nghiên cứu khác phủ nhận tác dụng đề phòng cũng như chống ung thư của MCX.
Mãng cầu xiêm trong nhãn quan Tây y
Theo các phân tích của phòng xét nghiệm, MCX chứa nhiều tinh bột, đường thiên nhiên, chất xơ, một ít chất béo và protein, nhiều loại vitamins B như: B1, B2, B3, B5, B6, B9, vitamin C. Nhiều khoáng chất và kim loại như calcium, iron, magnesium, phosphorus, potassium, sodium và chất zinc.
Trái MCX, rồi lá, hột, vỏ cây và rễ đều có những ích lợi nhất định cho sức khỏe con người. Trong số đó, lá MCX có tác dụng dược lý mạnh nhất. Tất nhiên là việc sử dụng không thể tùy tiện, mà phải theo sự hướng dẫn của thầy thuốc. Khi nói về tác dụng của MCX, cho đến nay vẫn có nhiều ý kiến trái ngược nhau.
Ý kiến thứ nhất, khá lạc quan, dựa trên kết quả nhiều cuộc khảo cứu, người ta nhận thấy lá MCX những tác dụng tốt như sau: Hỗ trợ điều trị các chứng nhiễm trùng, chống sưng và giảm đau, chống rối loạn tiêu hóa, chống trầm cảm, giúp ngủ ngon, gia tăng sức khỏe não bộ. Giúp máu lưu thông tốt đẹp hơn, tăng cường sức mạnh của hệ miễn nhiễm, ngăn ngừa bệnh loãng xương, hỗ trợ tim mạch, loại trừ độc tố và các chất kim loại nặng trong cơ thể như chì, nhôm và thủy ngân, vốn là mầm mống của các căn bệnh tim mạch, các căn bệnh thyroid, dementia – bệnh lãng trí – rối loạn thần kinh, autism – bệnh tự kỷ – một loại bệnh tâm thần nghiêm trọng đặc biệt là ở trẻ em, bệnh hiếm muộn… Hỗ trợ điều trị và giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư.
Ngay từ năm 1940, các nhà khoa học đã tìm thấy các thành phần hợp chất thiên nhiên trong MCX, có khả năng chống các loại ung bướu trong cơ thể. Các hóa chất thực vật trong lá mãng cầu xiêm có khả năng truy tầm, cô lập và tiêu diệt các tế bào ung thư rất mạnh, mà không gây ảnh hưởng đến những tế bào mạnh khỏe. Tạp chí “Cancer Letters” từng phổ biến một nghiên cứu quan sát những tác động mạnh mẽ của graviola – mãng cầu xiêm lên căn bệnh pancreatic cancer – ung thư tụy tạng. Các dưỡng chất trong lá MCX có thể ngăn chận sự sinh sôi của các tế bào ung thư tụy tạng, cô lập và khiến các tế bào này phải tự hủy.
Trong khi đó, kể từ thập niên 1970, lá MCX còn là đối tượng của hơn 20 công trình nghiên cứu, kết quả cho thấy, loại lá này rất hữu hiệu trong việc ngăn chận và tiêu diệt các tế bào ác tính của một số loại ung thư như ung thư ruột già, ung thư vú, ung thư phổi và ung thư tụy tạng. Năm 1976, Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ cũng đã nghiên cứu về MCX, cho thấy các hóa chất thực vật trong lá và thân của Graviola có khả năng tiêu diệt hữu hiệu các tế bào Ung thư ác tính nói trên.
Một kết quả nghiên cứu tại Đại học Purdue University, tiểu bang Indiana sau đó cũng đưa ra một nhận xét tương tự. Một báo cáo khoa học khác mang tên “Beyond Chemotherapy: New Cancer Killers, Safe as Mother’s Milk” – tạm dịch là “Ngoài Hóa học trị liệu: Một phương pháp Diệt Ung thư mới – An toàn như Sữa Mẹ”, do Viện Khoa Học Y tế Hoa Kỳ công bố về Graviola – MCX, đã xem loại trái cây này như là một “công cụ cách mạng hóa” trongviệc điều trị và ngăn ngừa bệnh ung thư. Một nhà dinh dưỡng học nổi tiếng của Hoa Kỳ tên là David Wolfe nhận xét, lá MCX giúp điều hòa lượng đường huyết, hỗ trợ chức năng thận. Bác sĩ Oz, phụ trách chương trình Dr. Oz nổi tiếng trên hệ thống truyền hình Hoa Kỳ, cũng khẳng định rằng, loại lá này có khả năng tang cường sức mạnh của hệ miễn nhiễm.
Tại Nam Hàn chẳng hạn, một cuộc khảo sát về quả và lá MCX được thực hiện tại “Catholic University of South Korea” – “Đại học Cơ đốc giáo Nam Hàn”, kết quả cuộc khảo sát này sau đó được đăng trên tạp chí “Journal of Natura Products”, tạm dịch là “tạp chí Dược thảo Thiên nhiên” cũng đã khẳng định, các hóa chất thực vật trong MCX có công năng tiêu diệt và làm chậm lại sự phát triển các tế bào ung thư, đặc biệt là ung thư ruột già và ung thư vú. Và các nhà khoa học Nam Hàn còn khẳng định, lá MCX có khả năng diệt các tế bào ung thư mạnh gấp 10,000 lần chất Adriamycin, vốn là một dược chất được dùng trong Hóa học trị liệu – Chemotherapy.
Những ý kiến ngược lại
Cũng có những ý kiến bất đồng với những nhận định lạc quan nêu trên, vì những lý do sau:
1/ Những cuộc khảo sát về khả năng phòng chống ung thư của MCX chỉ mới được thực hiện trong phòng thí nghiệm, trên các culture, tức là các mẫu xét nghiệm trong các trường Đại học, chứ chưa được thực hiện trên cơ thể người, một cách qui mô và hội đủ các tiêu chuẩn khoa học, thật khách quan và chính xác. Nói một cách khác, việc tiêu diệt một tế bào ung thư trong ống nghiệm, khác xa với việc tiêu diệt 1 tế bào ung thư trong cơ thể người.
2/ Trong khi đó một kết luận y học phải hội đủ nhiều yếu tố như: Cuộc khảo sát được thực hiện như thế nào, ai là người đứng đầu công trình khảo cứu, trên bao nhiêu người, kéo dài bao lâu, có khách quan và chính xác hay không. Chính vì thế mà cho đến nay, chưa có một tổ chức y tế nào chính thức công nhận là MCX có khả năng phòng chống Ung thư, kể cả cơ quan FDA của Hoa Kỳ.
Những lưu ý quan trọng về MCX
Bên cạnh những dưỡng chất ích lợi, MCX vẫn có những độc tố ảnh hưởng đến hệ thần kinh. Chúng ta nên ăn chừng mực để tránh những hệ quả bất lợi như nguy cơ gây rối loạn và thoái hóa hệ thần kinh, dẫn đến một dạng tình trạng không điển hình của bệnh parkinson. Và quí vị phụ nữ đang thai nghén, hoặc đang cho con ăn sữa mẹ, cũng nên tránh ăn MCX, vì có thể gây ảnh hưởng không tốt đến thai nhi.
