Tại Hoa Kỳ, hiện có khoảng bảy triệu người đang sống chung với chứng sa sút trí tuệ (dementia), và các chuyên gia dự đoán con số này sẽ tăng gấp đôi vào năm 2060. Khi sự suy giảm nhận thức trở nên nghiêm trọng đến mức ảnh hưởng đến khả năng hoạt động hàng ngày, đó là lúc chúng ta cần phải lưu tâm.
Bác sĩ Stephanie Nothelle, một chuyên gia lão khoa và là phó giáo sư tại Trường Y khoa Johns Hopkins, giải thích rằng ranh giới chuyển từ suy giảm nhận thức nhẹ sang sa sút trí tuệ là khi các khiếm khuyết bắt đầu làm suy yếu chức năng sống. Điều này có nghĩa là một người không còn khả năng lái xe, bị lạc đường ngay trên lộ trình quen thuộc, hoặc không thể tự mình làm những công việc dù đã làm hàng chục năm qua.
Sa sút trí tuệ là một thuật ngữ bao quát dùng để mô tả nhiều dạng suy giảm nhận thức, bao gồm bệnh Alzheimer (phổ biến nhất), sa sút trí tuệ mạch máu và Parkinson. Mặc dù vấn đề về trí tuệ là điểm chung, nhưng có những biểu hiện về mặt thể chất thường đi kèm với căn bệnh này.
Dưới đây là sáu triệu chứng thể chất mà quý vị cần biết:
1. Khó khăn trong việc đi lại và giữ thăng bằng
Chúng ta thường nghĩ đi bộ là hành động đơn giản, nhưng thực tế, để giữ thăng bằng và bước đi trơn tru, não bộ phải vận dụng rất nhiều năng lượng. Bác sĩ Nothelle cho biết não bộ phải phân tích vô số tín hiệu đầu vào: từ cảm giác của đôi bàn chân chạm đất, đến những gì đôi mắt nhìn thấy trong môi trường xung quanh. Chúng ta phải phản ứng nhanh chóng với sự vật, do đó đi bộ là một nhiệm vụ đòi hỏi khả năng nhận thức cao.
Vì vậy, việc gặp khó khăn khi đi lại, khó giữ thăng bằng và té ngã thường xuyên là một dấu hiệu của sa sút trí tuệ. Tất nhiên, chúng ta cũng cần xem xét các nguyên nhân khác như viêm khớp hay sự vụng về, nhưng không nên xem nhẹ triệu chứng này.
2. Thay đổi dáng điệu và lê bước chân
Dạng sa sút trí tuệ phổ biến thứ hai là sa sút trí tuệ thể Lewy, bao gồm cả bệnh Parkinson. Bác sĩ Jori Fleisher từ Đại học Rush ở Chicago cho biết, trong trường hợp này, quý vị có thể nhận thấy những thay đổi về dáng điệu: người bệnh có thể khom lưng, lê bước chân hoặc đi chậm hơn hẳn so với trước kia.
Chúng ta thường dễ dàng bỏ qua những dấu hiệu này và cho rằng đó là do tuổi già hoặc không chú ý. Tuy nhiên, nếu nhìn thấy một khuôn mẫu lặp đi lặp lại như vậy, chúng ta cần phải quan tâm kỹ hơn.
3. Thay đổi về khứu giác và vị giác
Sự thay đổi trong khả năng nếm hoặc ngửi có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân, chẳng hạn như nhiễm COVID-19 hay các vấn đề về xoang. Nhưng nếu không có các yếu tố đó, những thay đổi không giải thích được về giác quan này có thể liên quan đến sa sút trí tuệ.
Bác sĩ Fleisher giải thích: “Đôi khi người bệnh không tự nhận ra, nhưng người thân của họ lại thốt lên: ‘Này, có cái gì đó đang cháy trên bếp lò mà sao ông/bà không ngửi thấy?'”. Đây là một triệu chứng liên quan nhiều đến sa sút trí tuệ thể Lewy.
4. Vấn đề về nuốt
Người mắc chứng sa sút trí tuệ cũng có thể gặp khó khăn khi nuốt thức ăn và đồ uống. Bác sĩ Nothelle mô tả rằng thức ăn sẽ có xu hướng “đi nhầm đường”. Khi thức ăn hoặc chất lỏng đi vào khí quản thay vì thực quản, chúng sẽ lọt vào phổi – nơi mà chúng hoàn toàn không được phép hiện diện.
Miệng của chúng ta chứa đầy vi khuẩn. Nếu những vi khuẩn xấu này theo thức ăn đi vào phổi, chúng có thể gây ra nhiễm trùng. Bác sĩ Nothelle gọi đó là viêm phổi hít (aspiration pneumonia), và đây là lý do tại sao viêm phổi lại tương đối phổ biến ở giai đoạn sau của chứng sa sút trí tuệ.
5. Các vấn đề về kiểm soát bàng quang
Thật không may, chứng tiểu không kiểm soát cũng có thể là một triệu chứng của sa sút trí tuệ. Việc kiểm soát bàng quang đòi hỏi sự phối hợp của rất nhiều dây thần kinh, và khi bệnh tiến triển, các dây thần kinh này sẽ bị thoái hóa.
Tương tự, Bác sĩ Fleisher lưu ý rằng chứng táo bón mới xuất hiện ở người cao tuổi cũng có thể là dấu hiệu của bệnh Parkinson và các tình trạng liên quan, thường xuất hiện trước các triệu chứng khác nhiều năm.
6. Thay đổi về giấc ngủ
Cuối cùng, những thay đổi trong giấc ngủ là điều quan trọng cần lưu ý. Người bệnh có thể không nhận biết, nhưng nếu quý vị sống cùng và thấy họ cử động nhiều vào ban đêm, đấm đá, la hét hoặc nói mớ, hãy báo ngay cho nhóm chăm sóc sức khỏe. Bác sĩ Fleisher cho biết đây có thể là “rối loạn hành vi giấc ngủ REM”, thường xuất hiện nhiều năm trước khi một người phát bệnh Parkinson hoặc sa sút trí tuệ thể Lewy.
Lời kết
Việc thừa nhận bản thân hay người thân đang có những thay đổi về sức khỏe là điều khó khăn, nhưng chẩn đoán sớm mang lại sức mạnh to lớn. Các bác sĩ hiện nay có thể kiểm tra các dấu hiệu sinh học trong máu hoặc dịch tủy sống để xác định loại bệnh và đưa ra quyết định điều trị phù hợp.
Dù các phương pháp điều trị hiện tại chưa thể chữa khỏi hoàn toàn, nhưng chúng giúp kiểm soát bệnh tật. Quan trọng hơn, chẩn đoán sớm giúp các gia đình có thời gian chuẩn bị và lập kế hoạch cho tương lai.
Bất kể quý vị có các triệu chứng trên hay không, việc duy trì lối sống lành mạnh vẫn là yếu tố then chốt để giảm thiểu rủi ro. Các chuyên gia khuyên chúng ta nên tuân thủ chế độ ăn uống bổ dưỡng (như chế độ ăn MIND), tập thể dục, giao thiệp với người thân và kiểm soát các bệnh mãn tính như tiểu đường.
Nguồn: Huffpost
