LÝ THÀNH PHƯƠNG
Trong xã hội hiện đại, stress (căng thẳng) được xem như một căn bệnh phổ biến, gắn liền với lối sống hối hả, áp lực công việc, học tập, gia đình và cả những biến động toàn cầu như dịch bệnh, chiến tranh, hay khủng hoảng kinh tế. Chúng ta nên hiểu rằng, stress không chỉ là cảm giác nhất thời mà là một hiện tượng tâm – sinh lý có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng nếu không được nhận diện và xử lý đúng cách.
Bài viết này nhằm mục đích phân tích “tiền thân – hậu quả” của stress, để bạn đọc có đủ kiến thức hầu đối phó với cái, mà ngày nay, chúng ta xem như một căn bệnh quái quắc này
Tìm hiểu nguyên nhân
Stress bắt nguồn từ nhiều yếu tố, thường được chia thành hai nhóm: nguyên nhân bên ngoài và nguyên nhân bên trong.
Nguyên nhân bên ngoài:
Do áp lực công việc như khối lượng công việc quá tải, deadline liên tục, mối quan hệ nơi làm việc không hài hòa…
Trong quá trình học tập, học sinh, sinh viên thường chịu căng thẳng trước các kỳ thi, thành tích học tập, kỳ vọng từ cha mẹ.
Cuộc sống gia đình và xã hội xuất hiện những mâu thuẫn vợ chồng, áp lực nuôi dạy con cái, gánh nặng tài chính, và có thể là sự kỳ vọng của xã hội…
Những biến cố cuộc sống như mất người thân, ly hôn, mất việc, bệnh tật, thiên tai cũng có thể dẫn đến stress.
Nguyên nhân bên trong:
Bản tính cá nhân như những người trời sinh ra có tính cầu toàn, dễ lo lắng, nhạy cảm thường dễ bị stress hơn.
Những cá nhân thiếu kỹ năng quản lý cảm xúc, không biết cách điều tiết nóng giận, nóng giận, buồn bã cũng có thể sinh ra stress.
Những cá nhân có suy nghĩ tiêu cực, thường xuyên lo xa, tự ti, đánh giá thấp bản thân…
Một nguyên nhân khác gọi là mất cân bằng sinh học do thiếu ngủ, ăn uống không điều độ, lối sống không lành mạnh cũng khiến cơ thể dễ bị stress.
Ảnh hưởng của stress đối với sức khỏe
Nếu kéo dài và không được xử lý đúng cách, stress có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng về thể chất, tinh thần, và có ảnh hưởng đến xã hội.
Hậu quả về thể chất:
Bệnh tim mạch: stress làm tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, nguy cơ nhồi máu cơ tim.
Rối loạn tiêu hóa: đau dạ dày, hội chứng ruột kích thích, chán ăn hoặc ăn uống không kiểm soát.
Suy giảm hệ miễn dịch: dễ mắc bệnh nhiễm trùng, cảm cúm, viêm…
Rối loạn giấc ngủ: khó ngủ, mất ngủ, ngủ chập chờn…
Hậu quả về tâm lý:
Trầm cảm, lo âu: stress kéo dài là yếu tố dẫn đến các rối loạn tâm thần.
Rối loạn cảm xúc: dễ cáu giận, buồn bã vô cớ, mất hứng thú với cuộc sống.
Tự cô lập: tránh giao tiếp, mất niềm tin vào người khác.
Hậu quả xã hội:
Suy giảm hiệu suất lao động: làm việc kém hiệu quả, dễ mắc sai lầm.
Mất kết nối xã hội: mâu thuẫn trong các mối quan hệ cá nhân, gia đình, xã hội.
Hành vi tiêu cực: sử dụng chất kích thích, cờ bạc, bạo lực, tự tử…
Một điều đáng được chú ý là theo các nhà tâm lý học, thì stress không phải lúc nào cũng xấu. Căn cứ theo nhiều khảo sát gần đây thì stress ở mức độ vừa phải có thể là động lực tích cực. Họ phân loại hai dạng của stress: Eustress (stress tích cực): giúp con người vượt qua thử thách, phấn đấu và trưởng thành. Ví dụ: Áp lực học thi có thể giúp bạn tập trung và đạt kết quả cao và Distress (stress tiêu cực): là stress vượt ngưỡng chịu đựng, gây hậu quả xấu.
Dù người bị stress thuộc dạng nào đi nữa thì điều quan trọng là học cách quản lý stress hiệu quả để không bị nó chi phối cuộc sống.
Cách đối phó với stress
Vì stress là một phần không thể tránh khỏi trong cuộc sống, nên bạn nên hiểu và biết cách đối mặt đúng đắn, và nhờ vậy bạn có thể kiểm soát nó và giữ cho tinh thần – thể chất của bạn luôn cân bằng. Dưới đây là những cách hiệu quả để vượt qua stress:
1. Thư giãn:
Hít thở sâu: Hít vào bằng mũi 4 giây, giữ 4 giây, thở ra bằng miệng 4 giây. Lặp lại 3–5 lần sẽ giúp bạn dịu lại nhanh chóng. Thư giãn cơ bắp: Từ từ siết chặt rồi thả lỏng từng nhóm cơ trên cơ thể, từ đầu đến chân. Thiền hoặc chánh niệm: Ngồi yên trong vài phút, tập trung vào hơi thở hoặc quan sát suy nghĩ mà không phán xét.
2. Tập thể dục:
Tập luyện giúp giảm hormone gây căng thẳng (cortisol) và tăng endorphin – chất hóa học tạo cảm giác tích cực. Chỉ cần đi bộ nhanh 20 phút mỗi ngày cũng đủ để cải thiện tâm trạng. Tham dự các trò chơi thể thao như tennis, bóng rổ, pickleball…
3. Ngủ đủ giấc:
Nên ngủ từ 7–9 tiếng mỗi đêm. Tránh dùng điện thoại trước khi ngủ, giữ phòng ngủ yên tĩnh và tối để ngủ sâu hơn.
4. Có chế độ ăn uống lành mạnh:
Hạn chế cà phê, rượu, đồ ngọt. Ăn nhiều rau, trái cây, ngũ cốc nguyên cám và đạm lành mạnh (cá, trứng, đậu…).
5. Quản lý thời gian hiệu quả:
Lập danh sách công việc mỗi ngày. Ưu tiên việc quan trọng, chia nhỏ nhiệm vụ lớn để dễ hoàn thành. Học cách nói “không” với những việc vượt quá sức.
6. Chia sẻ:
Trò chuyện với người thân, bạn bè, hoặc chuyên gia tâm lý. Việc “nói ra” giúp giải tỏa áp lực và tìm được lời khuyên hữu ích.
7. Suy nghĩ tích cực:
Nhận diện và điều chỉnh những suy nghĩ tiêu cực như: “Tôi sẽ thất bại” → “Tôi sẽ cố gắng hết sức, kết quả ra sao thì cũng là một bài học.” Áp dụng tư duy tích cực để đối diện với thử thách.
8. Có thời gian cho bản thân:
Làm điều bạn yêu thích: đọc sách, vẽ, nghe nhạc, học đánh đàn, chăm cây, nấu ăn. Dù bận rộn, hãy dành ít nhất 15–30 phút mỗi ngày cho riêng mình.
9. Dùng thời gian hữu ích hơn:
Tránh đọc tin tiêu cực hoặc so sánh bản thân với người khác trên mạng. Hãy tạo “giờ không công nghệ” trong ngày, ví dụ: không điện thoại sau 21h.
10. Tìm đến chuyên nghiệp khi cần:
Nếu bạn thấy stress ảnh hưởng nghiêm trọng đến giấc ngủ, cảm xúc, hoặc suy nghĩ tiêu cực kéo dài, đừng ngần ngại gặp chuyên gia tâm lý. Liệu pháp tâm lý và nếu cần thuốc điều trị có thể giúp bạn lấy lại cân bằng.
Một số mẹo giảm stress lập tức
Vỗ nước lạnh lên mặt.
Nắm một viên đá lạnh trong tay.
Nhảy vài cái hoặc chạy tại chỗ.
Nghe nhạc nhẹ nhàng, âm thanh thiên nhiên.
Viết nhanh ra giấy những gì bạn đang lo lắng.
Kết luận
Stress là một phần trong cuộc sống cũng như việc ăn uống và vận động, ứng xử với stress cũng như là một kiến thức như biết cách ăn uống và vận động đúng cách.
Ba kiến thức: biết cách ăn uống, biết cách vận động, và biết cách ứng xử với stress sẽ quyết định chất lượng cuộc sống của bạn. Hiểu được nguyên nhân và hậu quả của stress, bạn sẽ chủ động hơn trong việc phòng ngừa và đối mặt với nó, từ đó bạn sẽ có một cuộc sống khỏe mạnh, bình an, và trọn vẹn hơn.
“Không phải stress giết chết chúng ta, mà là cách chúng ta phản ứng với nó.”Hans Selye (cha đẻ của học thuyết stress).
Cùng một tác giả: https://www.toiyeutiengnuoctoi.com/category/tac-gia/i-to-p/ly-thanh-phuong/
