NGUYỄN ĐỨC CƯỜNG, L.Ac., Ph.D
Trong hơn hai thập niên qua, các trường hợp tai biến mạch máu não (TBMMN – Stroke) đã gia tăng trong giới trẻ và lứa tuổi trung niên, trong khi đó lại giảm xuống ở lứa tuổi cao niên.
Đó là dấu hiệu cho thấy, “trận dịch béo phì” có thể đã lan rộng, không chỉ còn ở tuổi cao niên như trước đó. Và đây một vấn nạn liên quan đến tuổi trẻ và tuổi trung niên, ngày càng được quan tâm.
Thật không có gì đáng sợ và bất ngờ cho bằng khi bị một cơn TBMMN tấn công mà không hề có một dấu hiệu báo trước nào. Nỗi lo sợ này sẽ thành hiện thực, khi một mạch máu trong não bộ bị vỡ hoặc bị nghẽn bởi một cục máu đông, khiến cho các tế bào não không còn được nuôi dưỡng bởi oxy và các dưỡng chất.
Một báo cáo y học vào ngày 9/2/2010 tại Hội nghị của Hiệp hội Tai biến Mạch Máu Não Hoa Kỳ cho biết chính phủ nước này đã có một nghiên cứu quy mô lần đầu tiên trên toàn quốc. Kết quả nghiên cứu cho thấy số bệnh nhân bị TBMMN tại các bệnh viện trong hai năm 1994 – 1995 so với hai năm 2006 – 2007, đã đột ngột tăng đến 51% ở phái nam, trong nhóm tuổi từ 15 đến 34. TBMMN cũng tăng lên ở phái nữ trong nhóm tuổi này, nhưng chỉ là 17%.
Bác sĩ Ralph Sasco, Chủ tịch Hiệp hội Tim Hoa Kỳ, cũng là một chuyên gia Thần kinh của trường Đại học Miami khẳng định: “Đó là một hồi chuông báo động, chúng tôi lo ngại về nạn béo phì đang lan tràn trong trẻ em, và giới trẻ, có thể đã nâng tổng số trường hợp bệnh Tim Mạch và Tai biến Mạch Máu Não lên cao đến như thế, và quả thực là tình trạng này đang diễn ra trước mắt!”
Tất nhiên là các trường hợp TBMMN vẫn xảy ra nhiều nhất trong lứa tuổi cao niên. Với lứa tuổi trên 65 tuổi, có gần 300 trường hợp stroke trong tổng số 10,000 bệnh nhân phải nhập viện. Riêng phái nam trong độ tuổi từ 15 đến 34, có 15 người trong số 10,000 bệnh nhân nhập viện, và phái nữ, trong nhóm tuổi này, chỉ có 4 người trong số 10,000 bệnh nhân nhập viện mà thôi. Một vài cuộc nghiên cứu trong phạm vi nhỏ hơn, gần đây cũng đã ghi nhận tương tự.
Theo thống kê, cứ mỗi 10,000 bệnh nhân trong hai năm 1994 – 1995, so sánh với hai năm 2006 – 2007, các trường hợp Stroke đã gia tăng như sau:
_51%, Nam giới từ 15 đến 34 tuổi.
_17%, Nữ giới từ 15 đến 34 tuổi.
_47%, Nam giới từ 35 đến 44 tuổi
_36%, Nữ giới từ 35 đến 44 tuổi
Bác sĩ George nhận xét: “Sự gia tăng trong trẻ em rất ít, những lại nhiều hơn trong nhóm tuổi thanh niên trưởng thành, đó là điều chúng ta cần phải nghiên cứu sâu hơn trong tương lai. Sự cảnh giác nghiêm nhặt hơn về các triệu chứng, và những phương cách nhận biết nhanh chóng hơn về những dấu hiệu TBMMN trong giới trẻ, có thể sẽ làm giảm thiểu số bệnh nhân, nhưng đó lại là điều không thể thực hiện được.”
Tuy nhiên, một khuynh hướng ngược chiều lại diễn ra trong những người lớn tuổi. Các bị stroke đã giảm đi 25% ở phái nam từ 65 tuổi trở lên (từ 404 trường hợp, giảm xuống còn 303 trong mỗi 10,000 bệnh nhân nằm điều trị), và ở phái nữ trong hạn tuổi trên (từ 379 ca, cũng giảm xuống còn 274). Các bác sĩ cho rằng sự phòng ngừa hữu hiệu hơn và việc điều trị các nguy cơ chính như Huyết áp cao ở người lớn tuổi có thể đã góp phần vào sự giảm thiểu này. Tại trường Đại học UCLA, các bác sĩ nhận thấy nhiều trường hợp stroke có liên hệ đến tình trạng huyết áp cao và các động mạch bị nghẽn ở những người trẻ. Bác sĩ Jeffrey Saver, Giám đốc Trung tâm tai biến mạch máu não cho biết, nhưng lại nhấn mạnh: “Tuy nhiên, vào cùng một thời kỳ, chúng tôi lại thấy một sự gia tăng đáng lo ngại trong lứa tuổi trung niên.”
Cô Allison Hooker, một nữ y tá tham gia vào chương trình chăm sóc những người bị TBMMN tại Forsyth Medical Center thuộc Winston – Salem, tiểu bang North Carolina cho biết, bệnh viện của cô đang đón nhận nhiều người trẻ hơn bị stroke, mang nhiều yếu tố nguy cơ cao như hút thuốc lá, béo phì, huyết áp cao, uống rượu quá độ, và tiểu đường.
Theo cô Allison, ít nhất có đến 50% bệnh nhân bị stroke từ nhẹ đến nặng nằm trong lứa tuổi 40 hoặc chưa đến 50.
Đồng thời, hội nghị trên cũng đề cập đến
Liên quan giữa diet soda và nguy cơ bị stroke
Giới chức y tế đã thực hiện một khảo sát trên 2,500 người lớn sống tại New York City, và theo dõi tình trạng sức khỏe họ trong suốt gần mười năm. Kết quả cho thấy, những ai uống diet soda mỗi ngày, có 48% nguy cơ bị stroke cao hơn những ai không uống bất kỳ loại soda nào. Kết quả nghiên cứu này tất nhiên cũng lưu ý đến sự khác biệt do những nguy cơ khác như hút thuốc lá và huyết áp cao.
Nhà nghiên cứu Hannah Gardener, thuộc trường đại học Miami nhận xét, có những yêu cầu cắt giảm lượng calories hấp thụ hàng ngày, nhưng “các loại diet soft drinks có lẽ không phải là một thay thế tối ưu cho các loại thức uống có đường.”
Liên quan giữa muối và nguy cơ bị stroke
Một nghiên cứu tương tự đồng thời cũng khẳng định, có nguy cơ bị stroke rất cao cho những ai tiêu thụ hơn 1,500 milligrams muối mỗi ngày (1,500 mg là giới hạn cho phép, theo đề nghị của Hiệp hội Tim Hoa Kỳ). 16% nguy cơ tăng lên cho những ai tiêu thụ thêm 500 mg muối mỗi ngày. Những ai tiêu thụ ít nhất 4,000 mg muối mỗi ngày, sẽ có nguy cơ TBMMN cao gấp 2.5 những ai chỉ tiêu thụ 1,500 milligrams mỗi ngày.
Chúng ta cần lưu ý, một muỗng nhỏ muối chứa khoảng 2,300 milligrams sodium. Trong khi đó, khoảng ¾ lượng muối chúng ta tiêu thụ mỗi ngày đã có sẵn trong thức ăn được biến chế, nhất là sốt cà chua, soups, các loại gia vị và đồ hộp.
Đó là diet soda và muối. nhưng còn thực phẩm thì sao? Vâng, có năm loại thực có thể gia tăng nguy cơ TBMMN, chúng tôi xin liệt kê như sau:
Crackers, khoai tây chiên & các loại bánh ngọt, bánh nướng.
Crackers (bánh quy giòn), khoai tây chiên, bánh ngọt, bánh nướng, và nhiều loại bánh nướng khác, chứa rất nhiều trans fats, còn gọi là “chất béo chuyển hóa,” thường được các hiệu bánh sử dụng, vì sẽ làm cho bánh đặc và cứng lại ở nhiệt độ trong phòng (room temperature), chính vì thế mà các sản phẩm này không cần phải để trong tủ lạnh.
Trên nhãn hiệu các loại bánh này cũng có hàng chữ trans fats, loại chất béo này có trong tất cả các loại thức ăn nhanh, thực phẩm đông lạnh, bánh nướng, kể cả salad dressing – dầu trộn xà lách, microwave popcorn – bắp rang bằng lò microwave, stuffing mixes – các hỗn hợp nhồi trộn, khoai tây đông lạnh, French fries – khoai tây chiên kiểu Pháp, bánh hỗn hợp, và cả whipped toppings tức là lớp kem phủ trên bánh. Trans fats cũng hiện diện trong margarine – bơ thực vật. Nhưng những thủ phạm tệ hại nhất, chính là các loại thức ăn nhanh, như onion rings – hành tây chiên, khoai tây chiên và gà rán.
Vì sao vậy?
Từ lâu, các nhà khoa học đã biết rằng, trans fats – còn gọi là chất béo chuyển hóa, là một tác nhân nguy hiểm làm nghẽn động mạch, làm gia tăng sự tập trung các loại chất béo và cholesterol xấu trong máu, đồng thời làm giảm lượng cholesterol tốt. Đây là lúc mà chúng ta có thể đưa TBMMN vào danh sách các bệnh nguy hiểm.
Các nhà nghiên cứu thuộc Đại học North Carolina đã phát hiện rằng, phụ nữ nào tiêu thụ 7 grams trans fats mỗi ngày, tương đương với hai chiếc bánh doughnuts, hoặc một nửa khẩu phần French fries, sẽ có 30% nguy cơ TBMMN, so với những phụ nữ chỉ ăn một gram trans fats mỗi ngày (đó là loại TBMMN do thiếu máu cục bộ, vì sự lưu thông của máu đến não bị tắc nghẽn, còn gọi là Ischemic type). Một nghiên cứu khác gần đây, cũng ở phụ nữ cho thấy rằng, trans fats thúc đẩy sự viêm tấy và khiến cho mức độ của C-reactive protein gia tăng, liên quan đến sự gia tăng nguy cơ bệnh tiểu đường, bệnh tim và TBMMN.
Vậy chúng ta cần phải làm gì?
Hãy hạn chế lượng trans fats, không vượt quá một hoặc hai grams mỗi ngày, và tốt nhất là không có. Tránh các món French fries, các món chiên khác trong thực đơn, và hãy đọc kỹ nhãn hiệu của các loại thực phẩm chế biến sẵn. Thậm chí tốt hơn, hãy tự mình nướng lấy các loại cookies, bánh ngọt, cũng như các món ăn nhẹ khác. Nếu không thể, quý vị hãy tìm mua các loại thức ăn dặm, được xếp vào loại health food – thực phẩm lành mạnh thay thế, chẳng hạn như khoai tây nướng hiệu Terra, các loại crackers hoàn toàn làm bằng ngũ cốc mang tên Finn, Wasa, Ryvita…
Thịt hun khói và được chế biến
Về các món mà chúng ta thường gặp là pastrami – thịt bò hun khói tẩm gia vị, sausage – dồi, hot dog – xúc xích, bacon – thịt ba chỉ, hoặc một chiếc bánh sandwich kẹp thịt gà tây hun khói, thì lời nói mà các chuyên gia thực phẩm thường thốt lên là: Hãy coi chừng!
Tại sao?
Các loại thịt hun khói và chế biến chính là hai kẻ góp phần tệ hại nhất vào nguy cơ TBMMN bằng hai cách: Các quy trình bảo quản phải dùng đến sodium – muối, nhưng tệ hơn nữa là chính các chất bảo quản này lại khiến cho thịt chế biến trở thành có hại.
Các nhà nghiên cứu đã chứng minh rằng, sodium nitrate và nitrite trực tiếp gây tổn thương mạch máu, làm động mạch trở nên chai cứng và bị thu hẹp dần. Và tất nhiên là bị hư hỏng, các mạch máu trở nên quá hẹp, đó chính là điều ta không ai muốn.
Nhiều cuộc nghiên cứu đã liên kết bệnh động mạch vành (Coronary Artery Disease) với các loại thịt chế biến, một bản phân tích đăng trong tạp chí the Journal Circulation đã ước tính rằng các trường hợp bệnh động mạch vành tăng 42% ở những ai ăn một khẩu phần thịt chế biến mỗi ngày.
TBMMN không phải là mối lo duy nhất cho những người hâm mộ xúc xích, các tạp chí về bệnh ung thư đã trình bày nhiều nghiên cứu trong những năm qua cho thấy rằng, tiêu thụ thịt được ướp hoặc hun khói có liên quan đến sự gia tăng nguy cơ bệnh tiểu đường và gia tăng tỷ lệ mắc nhiều loại bệnh ung thư, bao gồm cả bệnh ung thư bạch cầu.
Vậy chúng ta cần phải làm gì?
Nếu món gà tây hun khói, hay ham sandwich là bữa ăn trưa thường xuyên của quý vị, hãy thử thay đổi cách ăn uống, chuyển sang món cá tuna (cá ngừ), bơ đậu phộng, hoặc các món khác trong vài ngày một tuần. Hoặc tự nấu cho mình món gà, hoặc gà tây, rồi cắt thành lát mỏng dùng cho sandwich. Như vậy sẽ an toàn hơn rất nhiều cho cơ thể.
Diet soda
Mặc dù việc thay thế các loại thức uống có đường bằng diet soda có vẻ như là một giải pháp thông minh nhằm giảm cân với mục tiêu giữ cho tim khỏe mạnh, nhưng rồi chính diet soda lại là một thủ phạm chính dẫn tới TBMMN.
Tại sao?
Những ai uống diet soda mỗi ngày, có thể gia tăng nguy cơ TBMMN đến 48%. Một nghiên cứu của Đại học Columbia được trình bày trước Hiệp Hội TBMMN Hoa Kỳ nhân Hội nghị Quốc tế về TBMMN năm 2011, dựa trên 2,500 người tuổi từ 40 trở lên – đã nhận thấy rằng, những ai uống diet soda mỗi ngày có có tỉ lệ 60% bị TBMMN, trụy tim, và bệnh động mạch vành, nhiều hơn những người không uống. Các nhà nghiên cứu không biết chính xác vì sao loại thức uống này lại gia tăng nguy cơ TBMMN, và đang tiến hành những nghiên cứu khác sâu hơn, nhưng các nhà dinh dưỡng vẫn lưu ý những ai quan tâm đến TBMMN hãy ngưng uống diet soda.
Chính vì thế, việc mà chúng ta cần làm là:
“Hãy thay thế soda bằng nước lọc trong việc ăn uống hàng ngày.”
Các nhà nghiên cứu khẳng định, nước lọc là loại nước giải khát lành mạnh nhất. Quý vị cũng có thể thay thế nước lọc bằng nước chanh, trà đá, hoặc các loại nước trái cây.
Thịt đỏ
Thưa QV, một tạp chí mang tên stroke đầy uy tín đã công bố một nghiên cứu cho thấy, các chuyên gia dinh dưỡng khẳng định, phụ nữ nào tiêu thụ một lượng lớn thịt đỏ mỗi ngày, sẽ có một tỷ lệ TBMMN cao hơn 42%. Những thông tin y học trước đây cho rằng, thịt đỏ với hàm lượng cao saturated fat (chất béo bão hòa – chất béo không thể hòa tan), không tốt cho những ai muốn đề phòng bệnh tim và TBMMN, nhưng thông tin trên từng được xem là không chính xác. Tuy nhiên, trước sự gia tăng tỷ lệ của hai căn bệnh trên (gần 50%) một cách mạnh mẽ và gây chấn động, các nhà nghiên cứu đã phải xem lại vấn đề sau khi theo dõi 35.000 phụ nữ Thụy Điển trong suốt 10 năm trời.
Tại sao?
Các nhà nghiên cứu từ lâu đã biết rằng, chất béo bão hòa trong thịt đỏ làm tăng nguy cơ TBMMN và bệnh tim mạch, vì dần dần sẽ gây tắc nghẽn động mạch bởi sự tích tụ của những mảng protein mỗi ngày một lớn. Giờ đây, người ta lại biết thêm rằng, chính hemoglobin, một thành phần khiến cho thịt đỏ có hàm lượng sắt cao, có thể là một mối nguy hiểm cụ thể dẫn đến TBMMN. Các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu xem, có phải hay không, việc tiêu thụ “chất sắt trong máu” của thịt đỏ, đã khiến cho máu trở nên đặc và nhớt hơn, đưa tới TBMMN.
Chính vì thế, quý vị hãy ăn gà vịt nhiều hơn thay vì thịt đỏ, cụ thể là thịt trắng và cá, vốn có hàm lượng sắt trong máu ít hơn. Ngoài ra, bất kỳ lúc nào có thể, quý vị hãy chọn những thực phẩm có nguồn protein lành mạnh cho tim mạch, đặc biệt là các loại đậu, các loại rau, các loại hạt, đậu phụ, và các sản phẩm làm từ sữa không có chất béo.
Súp đóng hộp và thức ăn chế biến
Cho dù đó là súp đóng hộp, mì ống đóng hộp, hoặc là những khẩu phần ăn tối đông lạnh nghe có vẻ lành mạnh, thực phẩm làm sẵn và các hỗn hợp dựa vào muối để tăng thêm hương vị và làm cho thực phẩm chế biến có vị tươi hơn. Các loại súp và thực phẩm đóng hộp này đã bị “điểm mặt” bởi những chuyên gia dinh dưỡng, và xem đó là “kẻ phạm tội tệ hại nhất,” một lon súp gà chứa đựng hơn 1.100 mg sodium. Trong khi loại đồ hộp khác, từ clam chowder cho đến cà chua, có từ 450 đến 800 mg trong mỗi khẩu phần.
Quý vị hãy lưu ý đến những lời yêu cầu của Hiệp hội TBMMN và Tim mạch Hoa kỳ, là mức độ hấp thụ sodium phải ít hơn 1, 500 mg mỗi ngày, quý vị sẽ thấy ngay sự ích lợi. Trong thực tế, một chiến dịch do các nhà dinh dưỡng dẫn đầu mang tên, the National Salt Reduction Initiative – chiến dịch Hành động Giảm Muối Toàn quốc, kêu gọi các công ty thực phẩm giảm 20% lượng muối trong súp và thức ăn đồ hộp, cũng như các sản phẩm khác trong vòng hai năm tới.
Vì sao thế?
Muối, còn gọi là sodium trên các nhãn hiệu thực phẩm, trực tiếp gây ra nguy cơ. Một nghiên cứu gần đây cho thấy, những ai tiêu thụ hơn 4.000 mg sodium mỗi ngày, có nguy cơ TBMMN gấp đôi so với những ai chỉ ăn 2.000 mg hoặc ít hơn. Trong thực tế, Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh ước tính rằng, hầu hết người Mỹ đã ăn đến gần 3.500 mg sodium mỗi ngày. Các nghiên cứu cho thấy, sodium làm tăng huyết áp, một yếu tố chính gây ra TBMMN. Và đã cảnh giác chúng ta như sau: Sodium biến hiện qua nhiều hình thức ngụy trang, cho phép ẩn nấp trong tất cả các loại thực phẩm, khiến chúng ta không nhận ra vị mặn. Thường thì có một số thành phần, nghe có vẻ an toàn, nhưng thực sự lại chính là muối, như sau đây:
Baking soda, Baking powder, MSG (monosodium glutamate), Disodium phosphate, Sodium alginate
Nên làm gì để đối phó?
Cách tốt nhất, quý vị hãy tự làm lấy súp và các món khai vị ở nhà, rồi để đông lạnh riêng từng khẩu phần. Hãy mua những thực phẩm có lượng sodium thấp, và hãy đọc thật cẩn thận các nhãn hiệu, vì không phải tất cả những thực phẩm đồ hộp đề chữ “low sodium – ít muối” đều giữ đúng như lời hứa hẹn của mình.
Nói tóm lại, sức khỏe và tuổi thọ của con người không phải tự nhiên mà có, dù trong thực tế vẫn có một số trường hợp do yếu tố di truyền. Và bệnh tật, không phải ngẫu nhiên mà đến. Tất cả đều trải qua một quá trình sinh hoạt và ăn uống lành mạnh hay không để hiển hiện. Và chúng ta, bằng sự chọn lựa khôn ngoan, sẽ là người quyết định cho chính mình.
Nguyễn Đức Cường L.Ac., Ph.D. Of Oriental Medicine
Cùng một tác giả: https://www.toiyeutiengnuoctoi.com/category/tac-gia/a-to-h/nguyen-duc-cuong/
