NGUYỄN ĐỨC CƯỜNG L.Ac., Ph.D
Dẫn nhập
Trái táo, tiếng Anh gọi là apple, nhưng trong tiếng Việt, còn được gọi là táo Tây, để phân biệt với táo Tàu và táo ta, là những loại táo có hình dáng nhỏ hơn nhiều. Cũng vì được gọi là táo Tây, nên nhiều người cho rằng, apple có nguồn gốc từ các quốc gia Tây phương, nhưng sự thật không phải như vậy. Apple có nguồn gốc ban đầu tại các vùng cao nguyên thuộc quốc gia miền Trung Á như Kazakhstan, Tajikistan, Tân Cương (Trung Hoa) từ thuở xa xưa, sau đó có mặt tại các quốc gia Á châu khác, cũng như các quốc gia miền Đông Âu từ hàng ngàn năm trước.
Vào năm 328 trước Thiên chúa Giáng sinh, vua Alexander the Great là người đã có công lấy giống táo này từ miền Trung Á, đem về gieo trồng tại Macedonia là một quốc gia Âu Châu. Có thể nói, vào thời đó, trong một số nền văn hóa truyền thống, bao gồm Na Uy, Hy Lạp cũng như một số các quốc gia Âu Châu khác, táo Tây, tức là Apple có một ý nghĩa rất quan trọng trong các nghi lễ tôn giáo, trong các câu chuyện tôn giáo, như trong câu chuyện ông Adam và bà Eva chẳng hạn, táo được xem là một trái cấm.
Mãi cho đến thế kỷ thứ 17, những người Âu châu di cư từng đặt chân lên miền Bắc Mỹ mới đem cây táo trồng tại đây. Tại Hoa Kỳ, tài liệu lịch sử ghi nhận, Đức Cha William Blaxton là người đã cho gieo trồng một vườn cây táo tại Boston vào năm 1,625. Và đến thế kỷ 20, tại Hoa Kỳ, táo đã đứng hàng đầu trong kỹ nghệ gieo trồng và thu hoạch trái cây tại Hoa Kỳ.
Có thể nói táo là một trong những loại trái cây có nhiều giống khác nhau nhất, các nhà thực vật học ước tính, có hơn 7,500 giống loại Apple khác nhau trên toàn thế giới. Có nhiều lý do khiến táo có nhiều loại, vài lý do chính như do yếu tố địa lý, đất đai, do thời gian gieo trồng và mùa thu hoạch khác nhau tùy theo loại. Ví dụ như mùa Hè, chúng ta có các giống táo như Gala, Transparent, Primate… Mùa thu chúng ta có táo Fuji, Jonagold và nhiều loại khác. Mùa Đông thì có Winesap, King, Granny Smith… Apple có thể gieo trồng bằng hạt, tuy nhiên, trước đây, người ta thường trồng bằng cách ghép cây, có thể đó là một trong những lý do khiến Apple có nhiều chủng loại khác nhau đến thế. Tuy nhiên, nếu được gieo trồng bằng hạt, trái táo Tây sẽ to hơn, và nếu ghép cây, thì quả táo sẽ nhỏ hơn.
Dựa theo các con số thống kê, vào năm 2013, tổng số lượng táo thu hoạch trên toàn thế giới là 80 triệu tấn, trong số đó, Trung Hoa chiếm gần 50%, Hoa Kỳ đứng thứ nhì với hơn 6%. Theo sau là Thổ Nhĩ Kỳ, Ý Đại Lợi, Ấn Độ và Ba Lan. Tuy vậy, tại Hoa Kỳ cũng có nhiều giống Táo được nhập cảng, ví dụ như táo Fuji từ Nhật bản, một vài loại khác từ New Zealand. Trong số đó, loại táo nào người ta dùng làm rượu táo? Những loại táo mà chúng ta thường thấy ở chợ thì không được dùng làm rượu táo. Để làm rượu, người ta chọn những loại táo có vị chát và chua. Nói đến khả năng ngăn ngừa bệnh tật của táo, chúng ta lại nhớ đến câu: “Ăn một quả táo mỗi ngày, thì không phải gặp bác sĩ” (“An apple a day, keeps the doctor away”).
Câu cách ngôn này đã có từ thế kỷ thứ 19, có ý ca tụng những ích lợi do táo đem đến cho sức khỏe con người. Câu nói này bắt nguồn từ một quyển sách của bà Caroline Taggart mang tên “An Apple a day: the Old-Fashioned Proverbs and Why They Still Work,” tạm dịch là: “Mỗi quả Táo một ngày: Những câu cách ngôn xa xưa, mà sao vẫn còn thích hợp.” Sau này, câu nói trên được thay đổi một chút thành: “An apple a day, no doctor to pay.” Như chúng ta đã thấy, thành ngữ này như là một sự khẳng định mạnh mẽ giá trị dinh dưỡng và ngăn ngừa bệnh tật của quả táo.
Táo trong nhãn quan Đông y
Theo các nhà Dinh dưỡng học Đông y, táo Tây – Apple có vị ngọt, hơi chua, tác dụng trực tiếp vào can, tỳ, tâm và phế, có công năng kích thích tiêu hóa, nhuận phế, thanh tâm, giải độc cho gan và tăng cường sinh lực. Ăn táo thường xuyên sẽ đem đến những hệ quả tốt cho sức khỏe như: giảm rối loạn tiêu hóa như khó tiêu, táo bón, tăng cường nhãn lực, tức là sức khỏe của đôi mắt, gia tăng sự lưu thông của máu, hỗ trợ hoạt động của tim mạch, chống bệnh tiêu khát – tức là bệnh tiểu đường, ngăn ngừa các căn bệnh nan y.
Ngoài các loại táo được bày bán ở các chợ, chúng ta còn thấy một loại nước giải khát trong các bữa tiệc, hay những bữa ăn gia đình, gọi là apple cider, tức là rượu táo. Rượu táo là một loại nước làm từ quả táo, để lên men, rồi tinh lọc thành một thức uống rất ngon miệng và có rất nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Trước hết, đó là thức uống nằm trong phương pháp giảm cân khá hiệu quả của người Tây phương từ rất lâu. Ngoài các loại nước đóng chai mà chúng ta thường thấy, sau này người ta còn chế biến giấm táo bằng dạng bột, có nhiều ưu điểm hơn dạng nước, đó là có thể giữ lâu được, đồng thời, có thể giúp cho người sử dụng không dùng quá liều.
Tại sao giấm táo có thể giúp giảm cân? Vì trong giấm táo có một hàm lượng Acid Acetic từ 4% đến 8% tùy theo nhà sản xuất. Loại acid này có công năng loại trừ chất béo ra khỏi cơ thể, kể cả triglyceride. Một nghiên cứu khá quy mô tại Nhật bản cho thấy là giấm táo làm giảm đáng kể nguy cơ bệnh béo phì, giảm lượng đường trong máu, và đặc biệt, với cả những người mắc bệnh tiểu đường loại I. Ngoài ra, giấm táo còn có tác dụng tăng cường sức khỏe tim mạch, ngăn ngừa cao huyết áp, giảm cholesterol, hỗ trợ việc điều trị các căn bệnh ung thư, giảm các triệu chứng bệnh gout, hỗ trợ tiêu hóa. Đặc biệt giấm táo dạng bột có thể làm giảm chứng ợ chua, ợ nóng, và chỉ có dạng bột mới có tác dụng này, vì lượng acid acetic đã giảm đáng kể trong quá trình chế biến từ nước thành bột.
Giấm táo còn làm đẹp da, không những thế, còn tốt cho cả mái tóc. Nhưng đó là giấm táo dạng bột, có khả năng làm cho làn da tươi sáng, giúp cho mái tóc được mượt mà hơn, nếu được dùng thường xuyên. Ngoài ra, các chuyên gia y tế còn cho rằng giấm táo có thể hỗ trợ điều trị cho các loại bệnh da khác như herpes zoster – bệnh dời, bệnh thủy đậu, kể cả bệnh giãn tĩnh mạch dưới da. Vì các dưỡng chất trong giấm táo có thể khiến các tĩnh mạch dưới da thu nhỏ trở lại bình thường.
Một bài thuốc dân gian
Nhân dây, người viết muốn nhắc đến một bài thuốc dân gian, có tác dụng hạ cholesterol, rất tốt cho tim mạch, và đặc biệt, có thể làm giảm bớt các triệu chứng bệnh gout. Trong công thức này, giấm táo là một trong những vị thuốc quan trọng. Công thức này khá đơn giản và dễ làm, gồm một chén tỏi, một chén gừng, một chén giấm táo, và hai chén mật ong.
Cách làm: Trước hết, chúng ta lột vỏ rồi thái nhuyễn tỏi và gừng, sau đó xay thật nhuyễn với giấm táo. Rồi cho tất cả vào nồi, nấu khoảng 20 phút, (khi sôi thì bắt đầu để nhỏ lửa). Khi xong, tắt lửa, rồi cho thêm vào nồi hai chén mật ong, khuấy đều. Chờ nguội rồi cho vào lọ thủy tinh.
Cách dùng: Mỗi sáng sớm uống một muỗng canh, pha với một ly nước ấm. Lưu ý: Uống trước khi ăn sáng 30 phút. Trong ngày nên uống nhiều nước lọc.
Công thức này là một kết hợp và tận dụng những ích lợi của gừng, tỏi, giấm táo và mật ong như sau:
Gừng: Bên cạnh khả năng giải độc, chống buồn nôn trong các trường hợp phụ nữ ốm nghén, say sóng, trúng thực, hỗ trợ tiêu hóa, chống tiêu chảy, giải cảm, hạ sốt, gừng còn giúp hạ cholesterol, tăng cường sức mạnh của hệ miễn nhiễm. Đặc biệt, gừng có thể ngăn ngừa bệnh ung thư da, tinh dầu gingerols trong gừng có thể tiêu diệt các tế bào ung thư buồng trứng, cũng như các tế bào ung thư trực tràng. Gừng còn giúp hạ huyết áp, làm loãng máu, rất tốt cho hệ tim mạch.
Tỏi: Các nghiên cứu khoa học cho thấy tỏi có tính kháng sinh, chống vi trùng rất mạnh, có công dụng trị cảm cúm, tăng cường sức mạnh của hệ miễn nhiễm, ngăn ngừa một số bệnh ung thư, như ung thư bao tử và ung thư ruột già. Và tuy không có tác dụng hạ cholesterol như người ta thường nghĩ, tỏi có thể làm chậm lại sự xơ cứng động mạch, làm giảm nhẹ huyết áp, chống đông máu, do đó có thể ngăn ngừa trụy tim, cũng như tai biến mạch máu não. Và nhất là tỏi có thể làm giảm được 35% nguy cơ ung thư ruột già. Riêng về mật ong, hàm chứa các loại đường thiên nhiên, nhiều loại vitamins, khoáng chất và kim loại cần thiết.
Do đó, sự kết hợp của gừng tỏi, giấm táo và mật ong là một công thức làm giảm cân rất hiệu quả, giúp hạ lượng đường trong máu, ngăn ngừa cao huyết áp, hạ cholesterol, đối phó hiệu quả với bệnh gout, hỗ trợ tiêu hóa rất mạnh, và ngăn ngừa các nguy cơ mắc bệnh ung thư.
Những ai không nên sử dụng bài thuốc trên?
Tuy nhiên, vì công thức này có gừng, nên những ai có bệnh sạn mật thì không thể dùng, vì gừng làm gia tăng sự bài tiết mật. Và tỏi có khả năng làm loãng máu, có thể gây nguy cơ xuất huyết cho những ai vừa trải qua một cuộc giải phẫu, hoặc các phụ nữ đang thai nghén, hoặc vừa mới sinh nở.
Tương tự, những ai đang dùng các loại thuốc Tây chống loãng máu như Warfarin, cũng không nên dùng công thức này, vì tác dụng làm loãng máu sẽ quá mạnh. Và với những ai bị dị ứng với tỏi, tất nhiên không thích hợp với công thức này.
Táo trong nhãn quan Tây y
Các phân tích trong phòng xét nghiệm Tây y cho thấy, táo chứa đựng rất nhiều dưỡng chất như beta-carotene (tiền vitamin A), vitamin B1, B2, B3, B5, B6, B9, E, K, các kim loại và khoáng chất như: Calcium, iron, magnesium, manganese, phosphorus, potassium, sodium, và zinc. Táo còn chứa tinh bột, chất xơ và một số proteins. Và quan trọng nhất là các hóa chất thực vật như quercetin, epicatechin, và procyanidin B2, đó là những hóa chất thiên nhiên có khả năng chống lão hóa và giảm nguy cơ một số bệnh ung thư.
Theo nhận xét của các nhà khoa học, đặc tính quan trọng nhất của táo là chống lão hóa, đặc tính này thể hiện nhiều nhất ở hai loại táo có tên là red delicious và granny smith. Một cách tóm tắt, táo đem lại những lợi ích cho cơ thể như sau:
1/ Làm cho răng trắng và vững chắc hơn, do khả năng loại trừ bớt vi trùng gây sâu răng.
2/ Ngăn ngừa bệnh Alzheimer – bệnh quên lãng: do năng lực chống lão hóa não bộ.
3/ Ngăn ngừa bệnh Parkinson’s: các nghiên cứu cho thấy, táo có khả năng củng cố sức mạnh của các tế bào thần kinh não,vốn có nhiệm vụ sản xuất dopamine. Thiếu hụt dopamine là nguyên nhân chính đưa tới bệnh parkinson’s.
4/ Kiềm chế một số bệnh ung thư: Theo các nhà khoa học thuộc Hội Nghiên cứu bệnh Ung thư Hoa Kỳ, táo là một loại trái cây giàu các dưỡng chất flavonoid có thể giảm nguy cơ ung thư tụy tạng đến 23%. Trong khi đó, các nhà nghiên cứu thuộc đại học Cornell nhận thấy, hợp chất triterpenoids trong vỏ táo có thể chống lại sự phát triển các tế bào ung thư gan,ruột già, và ung thư vú một cách hiệu quả.
Đồng thời, Học viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (the National Cancer Institute in the USA) cũng yêu cầu ăn nhiều táo để giảm nguy cơ ung thư ruột già.
Ngoài ra, táo còn nhiều lợi ích khác như:
5/ Giảm Tiểu đường loại II: Phụ nữ ăn ít nhất mỗi ngày một quả táo sẽ giảm được nguy cơ bệnh tiểu đường đến 28%.
6/ Giảm cholesterol: Chất xơ có thể hòa tan trong táo có khả năng cô lập chất béo trong đường ruột, do đó giảm được lượng cholesterol xấu trong cơ thể.
7/ Tăng cường hệ tim mạch: Chất xơ có thể hòa tan trong táo sẽ làm chậm lại quá trình xơ vữa động mạch. Một hợp chất thiên nhiên trong vỏ táo tên là phenolic có thể ngăn ngừa các mảng cholesterol đóng trong thành động mạch, do đó rất tốt cho Tim.
8/ Ngăn ngừa sạn mật.
9/ Chống các rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy và táo bón, nhờ táo có nhiều chất xơ. Đồng thời đề phòng bệnh Trĩ.
10/ Giảm cân.
11/ Tăng cường chức năng Gan.
12/ Tăng cường sức mạnh của hệ Miễn nhiễm, nhất là loại táo đỏ, do có nhiều chất quercetin.
13/ Giảm nguy cơ bệnh cataracts – cườm mắt. Do có nhiều chất tiền vitamin A và các dưỡng chất khác.
Lưu ý quan trọng khi dùng táo
Về các trường hợp dị ứng
Một số ít người bị dị ứng với táo, các trường hợp này thỉnh thoảng xảy ra tại các quốc gia vùng Bắc Âu. Triệu chứng thường là ngứa và sưng trong miệng và cổ họng, có một vài trường hợp khá hiếm hoi đã ảnh hưởng đến tính mạng. Tuy nhiên, loại dị ứng này lại không xảy ra khi táo đã được nấu chín. Nguyên nhân thường là do loại giống táo, mức độ chín khi thu hái, và điều kiện lưu kho không đúng cách.
Các triệu chứng dị ứng khác có thể là đau bụng, nôn mửa, nổi mề đay, vài trường hợp nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến tính mạng. Thường thì những ai dị ứng với táo, cũng đã từng bị dị ứng với các loại hạt và trái cây khác.
Độc tố trong hạt táo
Mặc dù thịt táo rất bổ dưỡng, nhưng hạt táo lại hàm chứa cyanide, một độc tố rất nguy hiểm cho cơ thể. Có một trường hợp ngộ độc cyanide đi đến tử vong do ăn quá nhiều hạt táo được ghi nhận trên thế giới. Tất nhiên, chẳng ai trong chúng ta ăn táo mà không bỏ phần lõi có hạt, nhưng việc này vẫn cần lưu ý, nhất là với các cháu bé trong gia đình.
Nguyễn Đức Cường,
L.Ac., Ph.D of Oriental Medicine
Cùng một tác giả: https://www.toiyeutiengnuoctoi.com/category/tac-gia/a-to-h/nguyen-duc-cuong/
