CHU TẤT TIẾN
Tariff (quan thuế) là một loại thuế đánh vào các sản phẩm nhập cảng, được toàn thể thế giới văn minh áp dụng.
Quan thuế có bốn mục đích: 1) Bảo vệ giá trị hàng hóa trong nước bằng cách đánh thuế lên hàng nhập cảng, khiến cho hàng nhập cảng mắc hơn hàng nội địa, và như thế người dân trong nước sẽ tìm mua hàng nội địa thay vì mua hàng ngoại nhập. 2) Thu lợi cho chính phủ: Tiền đóng thuế cho hàng nhập cảng sẽ làm dồi dào thêm cho ngân quỹ quốc gia mà không phải buôn bán gì cả. 3) Là một chiến thuật để điều đình với các quốc gia muốn tuồn hàng vào nước mình. 4) Kiểm soát được bọn buôn lậu, buôn ma túy hay chuyển hàng của băng đảng, ngăn ngừa khủng bố.
Như vậy, quan thuế rất quan trọng cho mạch sống của một quốc gia, không có quan thuế, các hãng sản xuất quốc tế đua nhau đổ hàng vào thị trường nội địa, đồng thời bọn buôn lậu, ma túy cũng sẽ tuôn hàng độc hại vào giết chết tầng lớp thanh thiếu niên, rồi còn sự cạnh tranh giữa các băng đảng, và giữa băng đảng và các hãng nhập cảng, xuất cảng, khiến cho một nước không có quan thuế sẽ biến thành một đất nước hoang tàn, lạc hậu.
Thực tế, quan thuế hay tariff vẫn là một chiến thuật bảo vệ tài chính của một quốc gia từ ngàn xưa rồi.
Tại miền Nam trước năm 1975, quan thuế là một cơ quan gồm ba tầng lầu, chiếm nguyên một khối đất rộng nhìn sang Bến Bạch Đằng, mang bản hiệu rất lớn: Tổng Nha Quan Thuế. Sau 1975, khi cơ sở này đổi chủ, tên gọi mới là Cục Hải Quan, Thành phố Hồ Chí Minh.
Tại Hoa Kỳ, tariff đã bắt đầu được thi hành chính thức từ 1789, dưới thời của các vị tổng thống lập quốc như George Washington. Rồi tùy theo tình hình kinh tế, chính trị của mỗi thời mà chính sách này tăng hay giảm, cũng như phân biệt đối xử với tùy quốc gia đối trọng. Dưới thời của Tổng Thống Reagan và George H. Bush, với chính sách tạo tự do thông thương, tariff được nới lỏng, đặc biệt là với Canada và Mexico, hai bạn láng giềng Nam, Bắc của Mỹ, môt hiệp ước đã được ký kết giữa ba quốc gia, North America Trade Agreement (NAFTA). Hiệp ước này cho phép ba quốc gia trao đổi hàng hóa với nhau, không phải đóng thuế nhập hay xuất cảng. Năm 2000, Clinton hợp tác với đảng Cộng Hòa để cho Trung Cộng vào WTO, nơi tariff rất nhẹ dành cho các thành viên của WTO. Đến thời Tổng Thống Bush, ông áp đặt Tariff lên hàng sắt thép của Trung Cộng.
Đột nhiên, dưới thời Tổng Thống Donald Trump trong nhiệm kỳ thứ nhất, ông tuyên bố tăng tariff lên từ 30 đến 50% cho nhiều mặt hàng. Cuộc chiến tranh tariff bắt đầu nổ ra và vì sự tăng gấp gáp quá cao mà không tính toán được sự trả thù của các quốc gia khác, nhất là Trung Cộng, cũng như không lường được hậu quả của việc nhập cảng một số hàng tối quan trọng cho Hoa Kỳ, nên kết quả là Donald Trump phải điều đình để hạ tariff xuống, coi như cuộc chiến tariff lần này không thành công, nếu không nói là thất bại. Qua cuộc chiến Trade War lần thứ nhất này, Mỹ bị thiệt hại 0.1% trong khi Trung Cộng lại lời 0.2%.
Sau khi Tổng Thống Biden nhậm chức, ông tiếp tục chiêu tariff nhưng chỉ để đánh Trung Cộng mà thôi: Biden tăng gấp đôi tariff lên solar cell và tăng gấp ba lần tariff lên những Pin điện (Lithium-ion electric vehicle batteries), đồng thời cũng tăng thuế quan lên các mặt hàng khác ến xuất cảng từ Trung Cộng như sắt, nhôm, và dụng cụ y khoa. Trong khi đó, Biden vẫn nới tay với các quốc gia khác, nhất là tôn trọng NAFTA. Như vậy, trong số các vị Tổng Thống Hoa Kỳ trong thế kỷ này, thì Biden đánh Trung Cộng mạnh nhất so với đánh những nước khác, và không không khoan nhượng, cho nên thế giới không bị nhiều ảnh hưởng từ cuộc chiến Trade War do Biden thực hiện.
Trong nhiệm kỳ thứ hai, ngày 2/4/2025, Tổng Thống Donald Trump khai pháo cuộc Trade War với toàn thể thế giới. Trump tuyên bố: Hôm nay là Ngày Giải Phóng (Liberation Day) là ngày ông tăng tariff từ 15% lên 35% đối với 70 quốc gia vẫn thường xuyên có quan hệ thương mại với Hoa Kỳ, đồng thời bãi bỏ NAFTA khiến hai bạn đồng minh, hàng xóm nổi giận, tuyên chiến lại.
Ngoài danh sách trên, tất cả các quốc gia trên thế giới đều phải đóng 10% tariff lên hàng xuất cảng của họ. Dĩ nhiên trừ Úc Châu, vì Úc Châu không có liên hệ nhiều với Hoa Kỳ về thương mại. Hiện nay, dư luận trên toàn thế giới đều xôn xao về tariff do Donald Trump áp đặt. Một vài quốc gia chấp nhận đầu hàng Trump, một số khác đi theo tổ chức thương mại khác như BRICS, trong khi Liên Âu chấp nhận điều đình với Trump. Cuộc chiến chưa ngã ngũ.
Để có tầm nhìn thấu đáo hơn về tariff, xin trở lại với nguyên ủy của quan thuế.
Lợi ích của tariff
Đối tượng nào phải trả thuế quan? Dĩ nhiên là các nhà nhập cảng. Tất cả các mặt hàng, có thể “sờ nắn” được như “chip, thép” hay “không sờ nắn” như điện năng, dầu đã lọc, đều phải đóng thuế theo tiêu chuẩn mà Trump đưa ra.
Tiền đóng thuế này đi về đâu? Tiền đóng thuế được nhập vào quỹ của Bộ Tài Chánh Hoa Kỳ, coi như là lợi nhuận từ việc bán hàng. Cộng với tiền thuế thu được từ dân chúng Mỹ, từ các công ty, thương mại tư nhân, số tiền thu được từ tariff làm tăng Tổng Sản Lượng Quốc Dân, khiến nước Mỹ giầu thêm.
Một điều cũng không kém quan trọng là với những mặt hàng có giá trị dưới $800 trước đây không phải chịu quan thuế vì thuộc Luật Quá Nhỏ Bé, không đáng khấu trừ thuế quan, thì bắt đầu vào ngày 29/8 sẽ phải đóng thuế. Những món hàn nhỏ bé này đã là chỗ để hàng ma túy từ Trung Quốc tuồn vào Hoa Kỳ. Theo tờ New York Times thì 98% ma túy bị thu giữ từ hàng hóa được tìm thấy trong các gói hàng thuộc diện miễn trừ tối thiểu.
Kiểm soát được việc buôn lậu, bảo vệ hàng hóa trong nước không bị làm giả, mất giá trị. Một khi mà hàng ngoại nhập tăng giá, người tiêu dùng sẽ chú trọng mua hàng trong nước nhiều hơn, khiến kinh tế tăng trưởng.
Đánh thẳng vào những quốc gia “thù địch,” khiến cho hàng hóa của họ không xuất cảng được, kinh tế của họ sẽ lụn bại. Những quốc gia “thù địch” sẽ phải điều đình, nếu không muốn kinh tế của họ tê liệt.
Khi “chiêu” tariff được thực hiện có kế hoạch, làm các quốc gia nhập cảng cũng thấy vừa phải, hợp lý, thì kết quả như tiên liệu: Hàng trong nước được bảo vệ, song song với việc nhập cảng những mặt hàng cần thiết cho nội địa. Hiện nay, một phần phía Bắc Nước Mỹ vẫn phải nhờ điện năng cung cấp từ Canada, dầu lọc từ Canada, nếu hai bên thảo luận nghiêm chỉnh thì cả hai bên cùng có lợi. Các hãng xe Mỹ nhờ Mexico cho mở cơ xưởng sản xuất với nhân công rẻ, thì giá thành xe Mỹ giảm nhẹ, cạnh tranh được với xe Nhật. Từ lâu, nước Mỹ vẫn chủ trương sản xuất hàng to lớn, mà quên hoặc không cần, sản xuất hàng tiêu dùng hàng ngày của dân Mỹ như các đồ điện nhỏ, các mặt hàng “chip,” quần áo… Nếu thuế nhập cảng vừa phải, thì dân Mỹ có đồ dùng hàng ngày thoải mái.
Bất lợi của tariff
Trên đây là những điểm lợi của tariff, với điều kiện là được thực hiện một cách hợp lý “logic,” nhưng ngược lại, thực tế cho thấy là nếu hấp tấp áp dụng tariff không hợp lý thì đem lại hậu quả khó khăn cho chính người dân của nước mình.
Tại Mỹ, trong trận Trade War được khơi mào vào tháng Tư năm 2025, các hãng nhập cảng không chấp nhận bỏ thêm tiền túi để đóng thuế, mà cào lại tiền túi của người tiêu thụ Mỹ bằng cách tăng giá hàng. Thực tế, giá cả tiêu thụ là thứ không định hình được chính xác mà là theo suy luận và tính toán của người trung gian tiêu thụ.
Chẳng hạn, khi một chiếc xe hơi Nhật bị đánh thuế thêm $2,000, các dealer sẽ tăng thành $3000- $4000 để nhân tiện kiếm thêm lời, cũng như để dành trả cho việc chi phí ở các mục khác, như tiền thuê mặt bằng cao hơn, tiền trả lương cao hơn, tiền điện cao hơn…
Ngoài ra các supermarket, siêu thị, trung tâm thương mại cũng sẽ tăng giá các mặt hàng của mình khi giá xăng tăng, tiền nhân công cao, lệ phí hàng hóa chuyên chở tăng. Tại các chợ Việt Nam, chúng ta để ý thấy giá hàng rau cỏ, hoa quả cũng tăng. Người này đồn người kia, đồng loạt tăng giá.
Thị trường địa ốc chao đảo. Giá nhà cũng phải tăng, mà lại khó kiếm người mua, nên thị trường địa ốc, tâm điểm của thương mại Hoa Kỳ, gần đây đã bị trì trệ, kinh tế sẽ sụt giảm.
Những ảnh hưởng này, theo tính toán của các chuyên viên tài chính, thì mỗi gia đình của dân trung lưu Mỹ sẽ phải chi thêm $2,000 một năm cho tiền đi chợ, tiền xăng, tiền thuốc, tiền bảo hiểm, tiền thuê nhà. Điều này chúng ta có thể thấy được qua việc giá cả tại các cửa tiệm bình dân như Walmart đều tăng chóng mặt. Muốn mua một dụng cụ nấu bếp để thay thế đồ cũ cũng phải bó tay.
Cá nhân tôi được biết nhiều người Việt “low income” đã từ nhiều năm dành dụm được trên dưới $100,000 để mua mobile home, nay đành thúc thủ, vì tiền đất tăng lia lịa, từ $1,300 lên $2,000 rồi $2,500! Giá Condo cũng tăng, tiền HOA cũng tăng! Thôi đành sống kiếp: “A,B,C. không có nhà, đi ở thuê!”
Một yếu tố quan trọng là trong khi nhận thêm tiền quan thuế hàng ngàn tỷ, thì chính Mỹ cũng phải trả tariff cho các nước mà Mỹ xuất cảng hàng. Không một quốc gia nào chịu thua Mỹ và chấp nhận không đánh tariff lên hàng Mỹ mà chỉ bó tay nhận mức tariff mà Mỹ áp đặt.
Mỹ là nước sống nhờ xuất cảng nhiều. Những mặt hàng mà Mỹ xuất cảng, tạm ghi lại như sau: Dầu thô, và những sản phẩm từ dầu mỏ; xe hơi và phụ tùng xe hơi; các vật dụng bằng điện; quần áo, giầy dép, phone, thuốc Tây và Plasma… Như vậy, nếu thu thêm thuế quan hàng ngàn tỷ, thì cũng phải trừ đi vài trăm tỷ tiền quan thuế mà các hãng sản xuất của Mỹ phải đóng cho nước người.
Khi chỉ hoan hô là Mỹ năm nay thu được cả ngàn tỷ đôla, mà không nghĩ đến con số Mỹ phải đóng quan thuế cho nước khác thì cũng không khác chi trẻ con nhà nghèo vui mừng khi được cha mẹ cho quà mà không biết rằng cha mẹ phải nhịn ăn để có tiền mua quà cho bé.
Như thế, tariff lợi hay hại thì tùy nhận xét của các nhà tài chánh và hoàn cảnh những gia đình dân Mỹ, một khi họ được thấy những con số chính thức báo cáo từ Liên Bang, cũng như đối diện với giá sinh hoạt trong đời sống hàng ngày sau khi trận chiến tarriff bắt đầu.
Tham chiếu:
https://www.consumeraffairs.com/finance/us-debt-by-president.html,
https://www.bbc.com/news/articles/cvgpvq20qmdo
https://smartasset.com/taxes/trump-tariff-expenses-to-real-people
https://www.nytimes.com/2025/08/07/business/economy/trump-tariffs-prices-consumers.html
https://www.aol.com/trump-tariffs-bringing-tens-billions-093041024.html
https://www.aol.com/finance/new-tariffs-could-cost-your-family-2000-a-year–heres-how-to-soften-the-blow-200923844.html
