WASHINGTON – Một nghiên cứu gần đây của Microsoft đã gây ra một làn sóng lo ngại khi xếp hạng các công việc sẽ bị ảnh hưởng bởi trí tuệ nhân tạo (AI), trong đó ngành sử học đứng ở vị trí thứ hai. Tuy nhiên, nhiều sử gia đã bác bỏ ý tưởng này và cho rằng đây là một sự hiểu lầm căn bản về công việc của họ.
Nghiên cứu với tựa đề “Báo cáo về Nghiên cứu tác động của AI tới nghề nghiệp,” so sánh các nhiệm vụ trong hàng trăm công việc với cách mọi người sử dụng AI. Kết quả cho thấy các sử gia chỉ đứng sau “thông dịch viên và phiên dịch viên” trong danh sách những công việc có “điểm ứng dụng AI cao nhất”. Cụ thể, 91% hoạt động công việc của các sử gia có thể được AI hỗ trợ ở một mức độ nào đó.
Theo tờ Washington Post, bà Sarah Weicksel, một cựu sử gia của Viện Smithsonian và hiện là người đứng đầu Hiệp hội Lịch sử Hoa Kỳ, đã gọi kết luận này là “vô lý”. Bà nhận định: “Đó là một sự hiểu lầm căn bản về những gì sử gia làm và họ là ai”.
Giữa cơn sốt về khả năng của AI, nhiều người lo lắng về việc làm thế nào để bảo vệ sự nghiệp của mình. Tuy nhiên, chính Microsoft cũng nói rằng nghiên cứu của họ không nhất thiết là một kết luận cuối cùng. Kiran Tomlinson thuộc bộ phận Nghiên cứu của Microsoft cho biết: “Dữ liệu của chúng tôi không cho thấy AI sẽ thay thế những công việc này hoặc thậm chí các chatbot có thể thi hành đầy đủ bất kỳ một nghề nghiệp nào”. Ông nói thêm rằng các mô hình ngôn ngữ lớn “không phải lúc nào cũng phù hợp với mọi nhiệm vụ mà một công việc đòi hỏi, bao gồm nhiều nhiệm vụ do các sử gia thực hiện”.
Bản chất của sử học
Các sử gia tỏ ra hoài nghi về nguy cơ bị thay thế, một quan điểm được định hình bởi chính sự chuyên môn của họ. Bà Weicksel giải thích rằng các chương trình AI không thể thực sự hiểu và đặt thông tin vào đúng bối cảnh như cách các sử gia làm. Bà nhớ lại lời khuyên của người hướng dẫn tiến sĩ ở đại học rằng điều quan trọng không phải là nhớ các ngày tháng cụ thể, mà là “biết cách diễn giải các sự kiện trong một bối cảnh rộng lớn hơn”.
Thực tế, ngành học lịch sử từ lâu đã phải đối mặt với những nghi ngờ về tính hữu dụng của nó. Tuy nhiên, dữ liệu gần đây từ Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York cho thấy sinh viên tốt nghiệp ngành lịch sử có tỷ lệ thất nghiệp (4,6%) thấp hơn so với sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học máy tính (6,1%). Các sử gia tìm được việc làm ở những nơi đáng ngạc nhiên, từ Cơ quan An ninh Quốc gia đến công ty búp bê American Girl.
AI: Công cụ, không phải sự thay thế
Dù không tin rằng AI sẽ thay thế mình, bà Weicksel thừa nhận công nghệ này sẽ thay đổi cách các sử gia làm việc. Hiệp hội Lịch sử Hoa Kỳ gần đây đã công bố các hướng dẫn về việc sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm trong giáo dục lịch sử. Một ủy ban khác đang xem xét các phương pháp thực hành tốt nhất cho AI trong nghiên cứu lịch sử, với hy vọng công nghệ này có thể được sử dụng để đẩy nhanh tiến trình nghiên cứu các bộ sưu tập tài liệu khổng lồ.
Bà Weicksel khẳng định: “Mọi người coi AI là một mối đe dọa. Nhưng trí tuệ nhân tạo không thể thay thế kiến thức chuyên môn”.
Các nhà nghiên cứu của Microsoft cũng chỉ ra sự phức tạp trong việc dự báo tác động của công nghệ. Họ dẫn chứng sự trỗi dậy của máy ATM vào những năm 1970. Ban đầu, nhiều người lo sợ máy móc sẽ thay thế giao dịch viên ngân hàng. Nhưng thực tế, ATM đã dẫn đến nhiều việc làm hơn cho giao dịch viên, vì các ngân hàng mở thêm nhiều chi nhánh và nhân viên có thể tập trung vào các nhiệm vụ khác.
Nhiều sử gia cũng đồng ý với bà Weicksel khi bà nói “Chúng tôi sẽ không đi đâu cả. Cứ chờ đi, lịch sử rồi sẽ phán xét.”
Tham khảo: https://arxiv.org/pdf/2507.07935
