HÀ GIANG
Lá chuối và giấc mơ mùa Hè
Thật khó diễn tả được hạnh phúc của tôi khi sau gần năm năm ôm ấp, ước mơ tái tạo chiếc ao bé nhỏ đã có trước khi tôi rời Cali sang Bangkok làm việc, cuối cùng cũng thực hiện được giữa những ngày Hè nắng gắt.
Trước đây, chiếc ao từng mang lại cho tôi biết bao khoảnh khắc thanh thản khi ngồi cho cá ăn, ngắm nhìn những đóa lục bình trôi nổi và lắng nghe tiếng nước chảy sau một ngày làm việc căng thẳng. Nhưng sau nhiều năm bị người thuê nhà bỏ bê, khi tôi trở lại Cali, nó đã trở thành một vũng đất trống đầy cỏ dại.
Những ngày đầu bắt tay tái tạo, tôi tất bật chạy đi mua sỏi đá, cho nước vào hồ, thử nghiệm độ pH, nitrite… tìm cây và bèo để che nắng cho cá trước khi đi rước chúng về. Vất vả, nhưng niềm vui thì đong đầy.
Thế rồi, niềm vui ấy bỗng thình lình vụt tắt.
Buổi sáng không còn sóng
Vào một buổi sáng êm đềm như bao ngày khác, tôi bước ra cửa sau để vào garage. Kế hoạch rất đơn giản: đi thăm một người bạn có chiếc ao đầy ắp hoa súng. Bạn sẽ giúp tôi đào lên vài cụm, mang về thả vào ao, vừa để tạo bóng mát cho lũ cá, vừa mang thêm chút tươi mát cho góc vườn.
Thế nhưng, khi đi ngang qua ao cá nhỏ, tôi bỗng khựng lại. Mặt nước không còn trong veo, gợn sóng như thường lệ, mà đục ngầu, lặng yên một cách lạ thường. Một cơn bão nhỏ như đã quét qua nơi này, để lại những dấu vết hoang tàn: chiếc ống dẫn nước từ máy bơm lên thác bị đứt, những hòn đá xếp quanh bờ bị xô lệch, đám hoa lục bình tím tả tơi, những chiếc lá nổi trôi như giấy vụn.
Điều khiến tôi chết lặng là những chú cá vàng. Chúng nằm rải rác theo bờ ao như những giấc mơ nhỏ bé đã bị vò nát. Từng con một, mới đây còn rực rỡ tung tăng, giờ đã không toàn thây và thân xác bạc màu bất động.
Trong tôi, những con sóng lặng lẽ kéo đến: đầu tiên là bối rối, theo sau là nỗi buồn rồi một niềm đau chưa kịp gọi tên. Hôm ấy tôi đã định dành cả một ngày làm cho chiếc ao hoàn hảo hơn, tạo một môi trường tốt hơn cho những chú cá vàng. Nhưng tôi đã hoàn toàn thất bại.
Đến nhà bạn tôi rầu rầu không nói gì. Người bạn nhận ngay ra điều bất thường, và khi biết chuyện, vẻ mặt bạn thay đổi. Bạn biết việc tái tạo ao cá, với tôi, không chỉ là một thú tiêu khiển, mà còn là nỗ lực vãn hồi trật tự cho cuộc sống, tạo thêm không gian cho những phút giây trầm lặng.
Mang được mấy cây hoa súng về, tôi ngồi thẫn thờ bên bờ ao. Lúc đó mới thấy những vết chân mờ in trên nền đất ẩm. Một con gấu mèo (raccoon) đã đến trong đêm, phá tan tất cả. Với nó, đó chỉ là bản năng sinh tồn vì đói.
Nhưng với tôi, đó là một cuộc xâm lăng. Những chú cá vàng vừa bị tàn sát là một phần của không gian nhỏ bé mà tôi tạo ra để giúp mình thích ứng hơn trong một thế giới đang đầy biến động. Chốn an bình nhỏ bé đó đã biến mất.
Thừ người một lúc lâu, tôi quay vào nhà với một quyết tâm sắt đá: chuyện này sẽ không bao giờ xảy ra nữa.
Hàng rào của lòng kiên định
Khuya hôm ấy,tôi mở máy tính và gõ vào ChatGPT câu hỏi vẫn còn cháy bỏng: Cách tốt nhất để bảo vệ ao cá là gì?
Nó liệt kê những giải pháp quen thuộc: lưới, vòi phun nước cảm ứng chuyển động, các vật phản quang. Hầu hết những thứ tôi đã từng thử, nhưng không hiệu quả.
Và rồi, ChatGPT đề nghị điều tôi chưa từng nghĩ đến: làm một hàng rào điện.
Tôi sững người. Hàng rào điện? Cho một ao cá ư? Tôi không hề biết đó là điều có thể thực hiện được. Và nếu có, làm sao tôi làm được đây?
Ý tưởng ấy, dù bất ngờ, vẫn bám rễ trong tâm trí. Khi nghe kể, người bạn nhìn tôi bằng ánh mắt sửng sốt. “You muốn làm một hàng rào điện?”
Tôi hiểu bạn không có ý xấu, chỉ là không tin vào khả năng của tôi. Làm sao mà tin được? Kiến thức lúc đó của tôi về điện chỉ gồm bật và tắt công tắc đèn, cắm cái dây nào đó vào ổ điện, rồi cùng lắm là khởi động lại chiếc cầu dao.
Nhưng tin vào sự trợ giúp của ChatGPT và tính chịu khó nghiên cứu của mình, tôi nhất định bắt tay vào việc, vào Amazon đặt mua một loạt vật liệu, những thứ cho đến lúc đó tôi còn chưa biết gọi tên.
Chắc không có gì khó lắm đâu, tôi tự nhủ. Đây đâu có phải là dự án kỹ thuật vĩ đại gì. Tôi hình dung ChatGPT sẽ đưa ra một công thức rõ ràng, và chỉ sau vài tiếng, tôi sẽ làm xong.
Nhưng thay vào đó, tôi phải đối diện một loạt thử thách. Sơ đồ mâu thuẫn, danh sách mua vật liệu mơ hồ, hướng dẫn lộn xộn. Suốt nhiều ngày, tôi vật lộn với một loạt các đơn mua hàng sai lầm, từ bộ phát điện quá lớn đến những chiếc cọc không vừa, kẹp không giữ được dây điện. Sân nhà tôi bắt đầu trông như nhà kho của một cửa hàng bán phụ tùng. Mỗi khi sửa xong một lỗi, một vấn đề khác lại lộ ra. Lại phải mua thêm dụng cụ và vật liệu, và để riêng ra những thứ phải trả lại.
Suốt gần một tuần, những buổi chiều của tôi cứ thế bị biến đi dưới cái nắng gắt, và mỗi đêm lại chúi mũi vào máy tính, chuyện trò, đôi khi rất gay gắt, với ChatGPT, người bạn vô hình đầy kiên nhẫn, nhưng cũng rất dễ bị lẫn lộn.
Ngay cả khi ChatGPT đã vẽ được chính xác sơ đồ, và chính mình đã quen với việc luồn những sợi dây mỏng manh qua những miếng nhựa cứng đầu, tôi vẫn phải trả giá cho sự thiếu kinh nghiệm. Vòng dây hoặc bị tuột vì quá lỏng, hoặc bị cột quá chặt khiến voltage giảm, hay dây điện và cây cột quá gần nhau, làm lửa tóe lên lách tách.
Nản chí, nhiều khi tôi muốn bỏ cuộc. Nhưng cứ nghĩ đến cái cảnh buổi tối phải khiêng miếng ván đậy ao lại, rồi sáng dậy lại phải khiêng nó đi, nếu không muốn thấy hồ cá bị tàn phá một lần nữa, tôi nhất quyết làm cho bằng được.
Bạn tôi tình nguyện phụ một tay. Nhưng quan niệm khác nhau khiến chúng tôi cãi nhau chí chóe. Bạn chọn cách tối giản, tôi chọn cách tối ưu đúng sách vở. Để nối điện giữa hai vòng dây quanh hàng rào, bạn muốn nhét ba sợi dây vào một đầu nối cho nhanh, còn tôi thì bảo phải chia thành hai công đoạn, nối từng hai dây một cho an toàn.
Sau tranh luận nảy lửa, chúng tôi cuối cùng đi đến một thỏa thuận: đo dòng điện sau mỗi lần nối. Nếu nối theo cách của bạn khiến điện áp giảm, chúng tôi sẽ làm lại theo cách đúng như sách vở.
Tôi cầm máy đo. Bạn cắm bộ phát điện. Bíp. Dây trên 6.9 kilovolt. Dây dưới 6.7 kilovolt, nằm trong cường độ cần có.
Sau hai ngày căng thẳng, chúng tôi hoàn tất, đứng hân hoan nhìn những chiếc cột đứng vững, ổn định. Hai hàng dây bao quanh hàng rào vừa đủ căng, trông mỏng manh nhưng chứa đầy sức bảo vệ.
TiTi và những điều suy gẫm
Tối hôm ấy, trước hàng rào được bật, TiTi, cô chó nhỏ giống maltese của tôi, sau khi thấy những sinh hoạt chộn rộn quanh ao cá, tò mò bước vào khu vực này lần đầu. Qua chiếc camera, tôi thấy TiTi đứng nhìn những chiếc lá bị gió thổi bay một cách đầy nghi ngờ, rồi chui đầu qua rào, bình tĩnh và điềm nhiên, tiểu vào một góc cạnh bờ ao, một cách để tuyên bố chủ quyền.
Oh no, như vậy là sau khi hàng rào điện được khởi động, TiTi, cô chó nặng chưa được ba ký lô, sẽ là vật thử nghiệm đầu tiên.
Bạn tôi, vốn thực tế, nói: “Đừng lo, voltage này nhẹ mà. Cứ để TiTi thử, đó là cách nó rút kinh nghiệm…”
Nhưng tôi không an tâm. Với voltage đó, có thể cú shock sẽ không làm TiTi bị gì nặng, chỉ làm nó sợ. Nhưng khi TiTi bị điện giật, dù nhẹ, tôi muốn ở bên để an ủi nó.
Thế là tôi ra bờ ao, bật điện. TiTi bước theo. Và chẳng bao lâu, nó lại chui đầu vào hàng rào. “Xoẹt!” Một tiếng “oẳng” nhanh, sắc. TiTi nhảy lùi lại, rồi phóng đi. Trong bóng tối, tôi chỉ kịp thấy một vệt trắng vọt thẳng vào nhà.
Không bị thương, không cà nhắc, TiTi nằm yên, hơi run rẩy dưới bàn ăn khi được tôi bế lên, đôi mắt còn ngơ ngác. Suốt đêm ấy và những ngày hôm sau, mỗi khi ra sân, TiTi tránh xa ao cá và nhìn về khu vực ấy với ánh mắt nghi ngại.
Nó đã học được bài học! Và tôi cũng vậy!
Cú sốc nhỏ đó dường như đã dạy cho cả hai chúng tôi một điều gì. Với TiTi, ao cá giờ đây là nơi không thuộc phạm vi của nó. Với tôi, điều đó là, đôi khi muốn bảo vệ ai, mình có thể phải làm người khác, hay chính họ, bị tổn thương, dù rất nhẹ.
Khi xây hàng rào điện, tôi không chỉ muốn bảo vệ chiếc ao và những chú cá vàng, mà còn là bảo vệ không gian tĩnh lặng của mình. Và vì thế, raccoon, và chính TiTi phải bị tổn thương.
Vậy việc làm chiếc hàng rào điện có phải là điều đúng không, trong một thế giới mà việc vẽ ra ranh giới được xem như là xây tường, tạo sự cách biệt?
Nhưng nếu sự bảo vệ không phải là sự chia cách? Nếu ranh giới không phải là rào cản? Và nếu tiếng “không” đôi khi lại là từ yêu thương nhất mà chúng ta có thể nói?
Hình như có một loại sức mạnh mềm mại, mãnh liệt khi bạn quan tâm đủ để vẽ ra một danh giới bảo vệ chính mình. Tôi không xây hàng rào để đuổi xua thế giới bên ngoài, tôi dựng nó để mang đến cho mình và những gì mình yêu quý sự bình yên.
Tiếng thì thầm của ranh giới
Bây giờ, khi ngồi bên ao, tôi nghe âm thanh quen thuộc: tiếng tách khe khẽ, tiếng hum trầm. Tiếng thì thầm của dòng điện, như nhịp tim mà chỉ mình tôi nhận ra. Đó là âm thanh của ranh giới được tôn trọng, của sự bảo bọc không hạn chế, mà xoa dịu.
Nó bảo vệ tôi khỏi những điều tôi không muốn mất, trao tôi sự yên tâm, tự tin, không gian tĩnh lặng, và quyền được vạch một ranh giới mà không cần giải thích. Nó đứng gác ngay cả khi tôi ngủ.
Tôi từng nghĩ hàng rào là một thứ lạnh lẽo, cứng nhắc, và hàng rào điện thì tàn nhẫn. Bây giờ tôi nghĩ khác: một hàng rào tốt rung lên bằng tình yêu. Nó nói: “Nơi đây, nguy hiểm dừng lại.”
Bạn tôi cho rằng tôi bỏ quá nhiều công sức cho một cái ao quá nhỏ. Có lẽ bạn ấy nói đúng.
Nhưng ao cá của tôi, dù không lớn, chứa thời gian, công sức, quyết tâm, nỗi khao khát bình yên, và thái độ không phó mặc những gì mình yêu quý cho sự ngẫu nhiên.
Lời bạt và cây cầu đỏ
Việc tái tạo ao cá của tôi còn bao gồm việc sơn và sửa lại chiếc cầu bé tí hon màu đỏ. Qua nhiều năm dãi dầu, chiếc cầu bằng gỗ gần như đã mục nát. Nhưng tôi không muốn thay mà chỉ muốn tu bổ. Nó từ lâu đã là một phần không thể thiếu bên chiếc ao của ngày xưa.
Cây cầu đỏ tuy nhỏ, nhưng bắc qua ký ức và sự thay đổi. Nó như nét chấm phá trên bức tranh, một dấu hiệu rằng tôi được chọn màu của riêng mình, chọn nơi mở đầu một ngày. Nếu hàng rào điện là đường ranh để bảo vệ, thì cây cầu đỏ lại là cánh tay dang ra để nối liền, giữa tôi và ký ức, giữa hiện tại và những điều tôi muốn giữ mãi.
Dạo này, tôi bắt đầu buổi sáng bên bờ ao. Ly cà phê ấm trong tay, TiTi nằm đâu đó dưới chân. Nó không còn tìm cách vượt rào, mà ngồi bên ngoài như một lính gác nhỏ bé. Hàng rào rung lên khe khẽ, âm trầm và đều, như nhịp tim của một người canh gác thầm lặng. Cây cầu đỏ lấp lánh dưới ánh sáng ban mai, bắt lấy tia nắng đầu tiên trong ngày, như thầm nói với tôi: “Tất cả vẫn còn đây.”
Bình yên, tôi đã học được, đến từ sự rõ ràng: biết đâu là ranh giới để bảo vệ, và đâu là nhịp cầu để kết nối. Giữa hai thứ ấy, không có mâu thuẫn, chỉ có sự cân bằng.
Chỉ cần ngồi bên bờ ao, nhìn cá bơi, ngắm lục bình trôi, nghe tiếng nước róc rách và tiếng sột soạt của TiTi, tôi hiểu: bình yên bắt đầu từ một đường ranh giới, và được nuôi dưỡng bởi những cây cầu mà ta chọn giữ.
