WASHINGTON/KYIV – Vào thứ Tư, ngày 30/4/2025, Hoa Kỳ và Ukraine đã chính thức ký kết một thỏa thuận khoáng sản được mong đợi từ lâu, theo xác nhận từ Bộ Tài chính Hoa Kỳ và các nguồn tin từ Reuters. Thỏa thuận này, được thúc đẩy bởi Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump, nhằm mục đích đảm bảo đầu tư kinh tế dài hạn của Mỹ vào Ukraine thông qua việc khai thác nguồn khoáng sản thô của nước này, đồng thời hỗ trợ nỗ lực tái thiết Ukraine sau hơn ba năm chiến tranh với Nga.
Bối cảnh căng thẳng và nỗ lực hàn gắn
Việc ký kết diễn ra sau nhiều tháng đàm phán, đôi khi khá căng thẳng, giữa hai quốc gia. Mối quan hệ giữa Kyiv và chính quyền Trump đã có những rạn nứt kể từ khi ông nhậm chức vào tháng 1, và thỏa thuận này được xem là nỗ lực quan trọng của Ukraine nhằm hàn gắn quan hệ và đảm bảo sự ủng hộ liên tục của Washington trong cuộc đối đầu với Moscow.
Đáng chú ý, thỏa thuận được ký kết chỉ vài ngày sau cuộc gặp trực tiếp giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Vatican trong tang lễ của Giáo hoàng Francis, và gần một tuần sau khi Nga tấn công bằng máy bay không người lái và tên lửa vào thủ đô Kyiv. Trước đó, vào tháng Hai, một cuộc gặp tại Nhà Trắng dự kiến để ký kết thỏa thuận đã kết thúc trong đối đầu, dẫn đến việc Tổng thống Zelensky sau đó phải công khai xin lỗi và nối lại đàm phán vài tuần sau đó.
Nội dung chính của thỏa thuận
Vậy thỏa thuận này thực sự bao gồm những gì?
1. Tiếp cận Khoáng sản Ưu đãi: Thỏa thuận này sẽ cấp cho Hoa Kỳ quyền tiếp cận ưu đãi đối với các hợp đồng khoáng sản mới của Ukraine. Ukraine được biết đến là quốc gia giàu tài nguyên thiên nhiên, bao gồm các kim loại đất hiếm – vốn rất quan trọng cho sản xuất thiết bị điện tử tiêu dùng, xe điện và các ứng dụng quân sự – cũng như trữ lượng lớn sắt, uranium và khí đốt tự nhiên. Điều này có ý nghĩa chiến lược, đặc biệt khi việc khai thác đất hiếm toàn cầu hiện đang do Trung Quốc thống trị, một quốc gia đang trong cuộc chiến thương mại với Hoa Kỳ.
2. Quỹ Đầu tư Chung cho Tái thiết: Hiệp định thành lập một quỹ đầu tư chung để tài trợ cho việc tái thiết Ukraine. Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Scott Bessent nhấn mạnh cam kết của chính quyền Trump đối với “một Ukraine tự do, có chủ quyền và thịnh vượng về lâu dài”. Ông Bessent cũng khẳng định rằng “không một quốc gia hay cá nhân nào tài trợ hoặc cung cấp cho bộ máy chiến tranh của Nga sẽ được phép hưởng lợi từ việc tái thiết Ukraine”.
3. Hỗ trợ tiềm năng mới: Phó Thủ tướng thứ nhất Ukraine, bà Yulia Svyrydenko, cho biết trên mạng xã hội X rằng thỏa thuận quy định Washington sẽ đóng góp vào quỹ này. Bà còn gợi ý rằng, ngoài đóng góp tài chính trực tiếp, thỏa thuận “cũng có thể cung cấp viện trợ MỚI – ví dụ như các hệ thống phòng không cho Ukraine”. Tuy nhiên, phía Washington chưa trực tiếp xác nhận về khả năng cung cấp viện trợ quân sự mới này trong khuôn khổ thỏa thuận.
Quan điểm của các bên và những điểm đàm phán quan trọng
Từ phía Hoa Kỳ, Tổng thống Trump đã nhiều lần bày tỏ quan điểm rằng Mỹ nên nhận lại được lợi ích tương xứng cho sự viện trợ đã cung cấp cho Kyiv. Thỏa thuận khoáng sản này dường như phản ánh quan điểm đó, ghi nhận “sự hỗ trợ tài chính và vật chất đáng kể mà người dân Hoa Kỳ đã cung cấp cho quốc phòng Ukraine kể từ cuộc xâm lược toàn diện của Nga”.
Về phía Ukraine, bà Svyrydenko nhấn mạnh các điểm then chốt đã đạt được trong quá trình đàm phán kéo dài:
* Quyền tự quyết: Ukraine có quyền “xác định khai thác cái gì và ở đâu”, và tài sản dưới lòng đất vẫn thuộc sở hữu của Ukraine.
* Không có nghĩa vụ nợ: Thỏa thuận không tạo ra nghĩa vụ nợ nào cho Ukraine đối với Hoa Kỳ.
* Tuân thủ Hiến pháp và Mục tiêu EU: Thỏa thuận tuân thủ Hiến pháp Ukraine và phù hợp với chiến dịch gia nhập Liên minh châu Âu của Kyiv.
* Loại bỏ yêu cầu hoàn trả viện trợ: Một dự thảo thỏa thuận mà Reuters xem được trước đó cho thấy Ukraine đã thành công trong việc loại bỏ bất kỳ yêu cầu nào về việc phải hoàn trả cho Hoa Kỳ các khoản viện trợ quân sự trong quá khứ – một điều mà Kyiv đã phản đối mạnh mẽ.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng dự thảo này không cung cấp bất kỳ đảm bảo an ninh cụ thể nào của Hoa Kỳ cho Ukraine, một trong những mục tiêu ban đầu của Kyiv trong các cuộc đàm phán.
Tín hiệu cho tương lai
Việc ký kết thỏa thuận khoáng sản diễn ra song song với các nỗ lực hòa bình do Hoa Kỳ khởi xướng, vốn bao gồm các đề xuất gây tranh cãi như công nhận yêu sách của Nga đối với Crimea và có thể cả bốn khu vực khác của Ukraine – điều mà Tổng thống Zelensky tuyên bố Kyiv sẽ không bao giờ chấp nhận.
Mặc dù vậy, theo bà Svyrydenko, “Điều quan trọng là Thỏa thuận gửi một tín hiệu đến các đối tác toàn cầu rằng hợp tác lâu dài với Ukraine – trong nhiều thập kỷ – không chỉ khả thi mà còn đáng tin cậy”. Thỏa thuận này đánh dấu một bước tiến trong quan hệ Mỹ-Ukraine, định hình một phần quan trọng trong nỗ lực tái thiết và phục hồi kinh tế của Ukraine trong tương lai, dù con đường phía trước vẫn còn nhiều thách thức liên quan đến xung đột và các cuộc đàm phán hòa bình phức tạp.
Nguồn: https://www.reuters.com/world/kyiv-is-ready-sign-resources-deal-with-us-ukraine-government-source-says-2025-04-30/
