TRẦN HỮU NGƯ
Tôi viết về nhạc vàng miền Nam.
Nhạc vàng chuyện đã xảy ra cách đây nửa thế kỷ, từ cái thời chiến tranh vừa chấm dứt. Từ cái thời “Chúa đã đi qua Mỹ,” từ cái thời vượt biên, từ cái thời ăn bobo rau muống bổ hơn thịt bò, đi kinh tế mới thay trời làm mưa biến sỏi đá thành hoa màu!
Trước khi vào đề tài ngắn gọn: Âm nhạc miền Nam: Màu vàng vĩnh cửu, tôi nói lại một chút cũng ngắn gọn, boléro: Nhạc sến.
Tôi không phải là nhạc sĩ, ca sĩ, nhưng tôi đam mê âm nhạc từ lúc còn cởi truồng tắm mưa, đầu trần chân đất, uống nước giếng không cần nấu chín, tối phủi chân leo lên bộ ván ngủ không có mùng, ăn sáng cơm nguội cá khô nướng… Hộ khẩu thường trú ở một làng quê không có tên trên bản đồ.
Ngày đó không có từ nhạc sến, từ này chỉ xuất hiện sau khi chiến tranh vừa chấm dứt. Và từ này là của những kẻ to mồm, trưởng giả học làm sang, họ hùa nhau “theo đóm ăn tàn,” những anh chàng, cô nàng “Cách mạng 30” mang túi zếch, chân dép râu, đội nón tai bèo, đi hô khẩu hiệu! Miệng hát vang ca khúc khải hoàn ca.
Và nếu hỏi:
-Nhạc sến là nhạc gì, thì ú ớ, không trả lời được!
Có người còn lên lớp với tôi:
-Nếu ông không biết nhạc sến là nhạc gì, thì ông đừng viết về âm nhạc?
Thú thật rằng, tôi không biết “nhạc sến” là nhạc gì, và tôi từ tốn thưa rằng:
-Ông làm ơn hát cho tôi nghe một bài hát mà ông cho là sến?
…
Cuộc cãi tay đôi đã đến hồi gay cấn, thì bên kia đường, chiếc loa kẹo kéo phát ra ra bài hát “Về đâu mái tóc người người thương” của Hoài Linh do Hoàng Oanh và Phương dung song ca:
“… Hồn lỡ sa vào đôi mắt em
Chiều nao xõa tóc ngồi bên thềm…”
Bạn ấy chăm chú nghe… Tôi thừa thắng xông lên, nói tiếp:
-Bài hát này nằm trong số những bài hát mà ông cho là sến đó!
Ông ta không trả lời và nổ máy xe, dzọt lẹ.
Có lẽ chữ “nhạc sến” bắt nguồn từ những những cô mari-sến, gánh nước mướn ở những vòi nước công cộng “Laphongten,” lúc đợi nước thường hát nhạc vàng boléro, những người ở đợ, thường ru em bé cũng bằng những bài hát Bolero… mà người ta hiểu lầm Bolero là nhạc sến chăng?
Và, tôi xin trở lại, Âm nhạc miền Nam: Màu vàng vĩnh cửu.
Màu vàng là màu vĩnh cửu.
Thời ông cha chúng ta thường sơn son thếp vàng lên những đồ vật có giá trị để thách thức với thời gian. Màu vàng là màu chủ đạo, màu tâm linh: Những đồ thờ cúng tổ tiên, ông bà, các bật tiền nhân, trưng trên bàn thờ tôn nghiêm thường được sơn son, thếp vàng.
Da người Việt là màu vàng, màu lá chuyển sang màu vàng để bắt đầu một cuộc sống vĩnh cửu! Chiều vàng, đồng lúa chín vàng, trái cây màu vàng, trời tưởng là xanh nhưng vàng đấy, nước tưởng là xanh nhưng vàng đấy, bình minh màu vàng, hoàng hôn màu vàng… Màu vàng của lá mùa Thu, không phải là lá chết mà là chuẩn bị cho một sức sống mới cùng với đất.
Chiều cho ta màu vàng.
Nhạc miền Nam nói chung là nhạc vàng, nhưng là màu vàng vĩnh cửu, và nói riêng một số bài hát dưới đây cũng nằm trong số đó:
-Những chiều không có em (Trường Hải)
-Nắng chiều (Lê Trọng Nguyễn)
-Tím cả rừng chiều (Thu Hồ)
-Đường chiều lá rụng (Phạm Duy)
-Đường chiều (Hồng Duyệt)
-Chiều mưa biên giới (Nguyễn Văn Đông)
-Nương chiều (Phạm Duy)
-Chiều vàng (Nguyễn Văn Khánh)
-Đò chiều (Trúc Phương)
-Chiều trên Phá Tam giang (Thơ Tô Thùy Yên-Trần Thiện Thanh phổ nhạc)
-Chiều lên bản Thượng (Lê Dinh)
…
Và hãy nghe nhạc sĩ Phạm Duy trong ca khúc “Nương chiều”, đã thiết tha kêu chiều:
“… Chiều ơi, lúc chiều về rợp bóng nương khoai
Trâu bò về giục mõ xa xôi ơi chiều
Chiều ơi, áo chàm về quẩy lúa trên vai
In hình vào sườn núi chơi vơi ơi chiều
Chiều ơi, lúc chiều về là lúc yên vui
Con đường mòn ngửi lúa thơm ngơi, ơi chiều
Chiều ơi, chiều ơi
Chiều… ơi…”
Chiều vàng, nhạc vàng, là màu của vĩnh cửu.
Rồi… về quê cũ!
“Về quê cũ” là câu nói của những người vì hoàn cảnh phải xa quê. Hoàn cảnh”thì không ai giống ai. Xa quê vì chiến tranh là lẽ tất nhiên của những người phải ra đi, và những người tạm thời lánh nạn.
Nhưng có một điều rất đặc biệt là trong chiến tranh người ta thường gần gũi với nhau, nhưng sau hòa bình lại có nhiều người phải xa quê! Tôi dùng chữ “phải” là một sự bắt buộc chớ không còn cách nào khác để ở lại?
Tôi là người “cũng phải” xa quê, nên tôi thường nghe nhạc viết về quê hương, nhất là “quê cũ.” Nhạc viết về quê hương nhiều quá, mà bài nào cũng hay, nghe để đỡ nhớ, nghe để thấy một chút thanh thản trong lòng.
Ngày xưa ông bà chúng ta giữ đất như giữ vàng. Tổ tiên ta có đôi khi chỉ ở một chỗ cho đến… chết! Chạy giặc rồi cũng trở về, vì mỗi ngày không thấy cánh đồng, buồng chuối, cây cau, đám đừa, hàng tre… là thấy nhớ!
Nhạc viết về quê hương nhiều quá, bài hát đi theo tôi từ những ngày tôi chưa biết một nốt nào về nhạc. Hơn nửa thế kỷ qua, bây giờ nghe lại, sao nó vẫn hay như mới hôm qua… Tôi nhớ bài nào là ghi trước, chứ không có ý “chiếu trên, chiếu dưới”, và vẫn biết còn thiếu rất nhiều bài:
– ‘Ngày trở về’ của Phạm Duy:
“… Ngày trở về
Anh bước lê trên quãng đường đê đến bên lũy tre
Nắng vàng hoe vườn rau trước hè cười đón người về…”
– ‘Về mái nhà xưa’ của Nguyễn Văn Đông:
“… Về đây ngơ ngác chim bay tìm đàn
Về đây hoang vắng lạnh buốt cung đàn…”
-‘Trở về’ của Châu Kỳ:
“… Về đây nhìn mây nước bơ vơ
Về đây nhìn cây lá xác xơ
Về đây mong tìm bóng chiều mơ
Mong tìm mái tranh chờ
Mong tìm thấy người xưa…”
-Trở về thôn cũ’ của Nhị Hà:
“… Làng tôi nghiêng mình soi bóng Hương Giang
Những đêm trăng sáng long lanh dòng sông
Dáng ai giặt yếm bên bờ dịu dàng…”
-Lối về xóm nhỏ’ của Trịnh-Hưng:
“… Về thôn xưa ta hát khúc hoan ca
Ngọt hương lúa tình quê thêm đậm đà
Dào dạt bao niềm thương bên mái lá…”
-‘Quê hương’ của Hoàng Giác:
“… Ai qua miền quê binh khói
Nhắn giúp rằng nơi xa xôi
Tôi vẫn mơ tùm tre xanh ngắt
Tim sắt se cảnh xưa hoang tàn…”
(…)
Nhưng, bài viết này tôi xin dành một chút cho nhạc sĩ Khánh-Băng.
Khánh Băng tên thật là Phạm Văn Minh, sinh năm 1935 tại Vũng Tàu, mất năm 2005 tại Saigon.
Sau 1975 (tôi không nhớ năm nào) tôi và mấy người bạn có đến thăm nhạc sĩ Khánh-Băng, nhà anh ở đường Chu Văn An, Bình Thạnh, gần bến xe miền Đông. Lúc này, đôi mắt anh đã bị mù. Tuy nhiên, anh vẫn vui vẻ chuyện trò với chúng tôi.
Trước 1975, phần nhiều nhạc sĩ “không cần danh,” nên lấy rất nhiều bút hiệu.
Nhạc sĩ Khánh-Băng, anh lấy tên là Nhật Hà trong nhạc phẩm “Sáu tháng quân trường,” “Giờ này anh ở đâu,” “Vườn Tao ngộ”… Anh còn có tên khác là Anh Minh, Thủy Thanh Lam để viết chừng 15 nhạc phẩm. Riêng bút danh Khánh-Băng có 80 bài. Thương hiệu Khánh Băng là “Sầu đông,” “Đôi ngã chia ly,”“Ngày về quê cũ”…
“Ngày về quê cũ,” qua giọng ca Ngọc Hạ (ở hải ngoại) khá ấn tượng. Ngọc Hạ còn khá trẻ, tôi đã từng mê giọng ca này. Tiếc rằng Ngọc Hạ thường “chậm chạp” ở khúc dạo đầu, nhưng “vồn vã” ở những khúc sau. Một giọng ca đầy nội lực đem đến cho người nghe “véo von con sáu sậu.” Nhưng, phải thật bình tĩnh, cũng không nên “đồng bóng”… Nếu được như vậy, tôi đoán Ngọc Hạ có thể tạm thời thay Thái Thanh?
“Về quê cũ” là nỗi hân-hoan, trong nhịp Pasodoble:
“… Ngày nào năm xưa lòng ta ước mơ
Ngoài nơi biên cương ngày đêm hững hờ
Vời trông quê cũ lắng trong sương mờ
Nhớ thương ai đêm ngày ngóng trông âm thầm một bóng
Rồi ngày hôm nay từ nơi chốn xa
Trở về quê xưa tìm lại mái nhà
Đường xưa lối cũ nay đã xóa nhòa
Vết chiến chinh điêu tàn tả tơi vương sầu khắp nơi…”
(…)
ĐK (Từ Trưởng sang Thứ):
“… Giờ này người em yêu dấu năm xưa còn đâu?
Nhờ dòng thời gian cho nhắn đến em vài câu
Nhớ thương bên mái lầu
Tiếc thương tình ban đầu
Đời chia hai ngã vương bao mối sầu…”
Một câu kết trong “Về quê cũ” nghe thấy nó hạnh phúc quá, cuộc đời này là vô thường, thì đòi hỏi gì nữa anh Khánh Băng ơi!“
“… Từ đây, sống vui nơi quê nhà
Đồng quê, lúa xanh tươi ngát màu
Mái tranh nghèo ngày nào lửa binh điêu tàn
Giờ đây khói hương thanh bình ngợp trời khúc ca yêu đời…”
Nhớ thương Khánh Băng, một người nhạc sĩ cuối đời, sau 75 bị mù nên không… nhìn thấy đời!
Similar articles : https://www.toiyeutiengnuoctoi.com/category/doi-song/am-nhac/
