TRẦN HỮU NGƯ
Xin lỗi cố nhạc sĩ Văn Phụng, tôi viết về nhạc phẩm “Bức họa đồng quê” của anh, nhưng tôi xin anh, tôi gọi theo dân gian là “Bức tranh đồng quê.”
Tên “bức họa” dành cho họa sĩ, còn tên “bức tranh” dành cho người xem, nó cũng là tên gọi của công chúng, nhìn, ngắm… nói chung là thưởng ngoạn.
Tôi thì không rành lắm về hội họa, nhưng là người rất mê tranh, tuy rằng không đủ tiền để sở hữu một bức tranh mà mình yêu thích.
Và các bạn thấy, trong những bài viết của tôi, bỗng dưng viết chữ LÚA (in hoa), vì LÚA đối với tôi là từ riêng, là thiêng liêng, là cao cả. Vì LÚA đã nuôi sống dân Việt từ ngàn đời và muôn đời sau. Quên LÚA, có ngày LÚA bỏ đói bạn.
Tôi đam mê Boléro và mê nhạc LÚA.
LÚA là tình yêu bao la của tôi. Nghe nhạc LÚA, là thấy hình ảnh mẹ tôi một thời phung phí tuổi thanh xuân trên đồng LÚA (cấy, gặt, nhổ mạ, làm cỏ…), cuộc đời mẹ tôi là “bần-cố-nông” quanh năm suốt tháng đi làm thuê, mặt lúc nào cũng ngó xuống ruộng, lưng cong như cánh cung được thui dưới cái nắng cháy da, và hứng những cơn mưa nặng hạt. Chiều về, mẹ tôi cũng chưa thẳng lưng được vì phải gồng gánh những thứ nhặt nhạnh trên đồng, như một mớ củi để về chụm lửa lo bữa cơm chiều.
Lâu rồi, từ cái ngày “Chiến tranh vừa chấm dứt”, và “Mùa xuân đầu tiên” ấy… cho đến nay gần nửa thế kỷ đi qua… tôi nhớ LÚA. LÚA thì tôi đã thấy trên hình ảnh, trên TV, nhưng trực tiếp cầm, nắm, nhìn tận mắt những gié LÚA vàng tươi, cong cành trên những đám ruộng no nước như những ngày xưa, thì chưa bao giờ, vì tôi đã xa ruộng đồng rất lâu rồi!
Tôi cũng là thắng bé “bần-cố-nông” mặc chiếc quần xà lỏn rách bươm, ở trần lẽo đẽo theo sau mẹ gặt ở phía trước… để mót LÚA. Mót LÚA, ngày ấy cũng là một cái nghề lương thiện, đã làm nên những “thương hiệu” như ông Hai Mót, chị Tư Mót. Những bó LÚA chất đầy đồng, không người trông coi, vậy mà dân mót LÚA, nghèo chết bỏ, nhưng không bao giờ ăn cắp LÚA. (Những đứa trẻ nghèo ngày ấy ở quê nhưng lễ phép, lịch sự, văn hóa… có thừa!)
“Bức họa đồng quê”, một ca khúc của Văn Phụng là một bức tranh gói gọn trong một bài hát, dù không phải là “Trường ca”, nhưng cũng… hơi dài hơn những bài hát bình thường khác.
“Bức họa đồng quê” nếu đem so sánh, chắc nó cũng có khổ lớn như bức tranh Panorama tái hiện lịch sử trận đánh Điện Biên Phủ?
“Bức họa đồng quê” là một bài mang giai điệu Cha Cha Cha đứng đầu Cha Cha Cha Việt Nam, và cũng là một ca khúc viết về LÚA số một Việt Nam.
Một bức tranh mà nhạc sĩ Văn Phụng vẽ bằng âm nhạc, bằng những trường canh, bằng những nốt nhạc thánh thót, cao thấp, những cung bậc được đánh dấu bằng cách tô vẽ những gam màu một cách hài hòa, dàn trải trên cánh đồng LÚA Việt Nam nói chung và miền Nam nói riêng như một họa sĩ kỳ tài :
Trời xanh
Mây trắng
Tia nắng
Đàn chim
Tiếng hát
Thôn nữ
Du khách
Chàng trai
Em bé
LÚA vàng.
Đây là những màu sắc đan xen nhau, lung linh hình ảnh trên những cánh đồng lúa miền Nam của thời khói lửa…
Người nghe lại rất lý thú, khi thấy Văn Phụng dùng những “điệp ngữ” rất có nghề:
Xanh-xanh
Trắng-trắng
Chim-chim,
Xa-xa
Thoáng-thoáng
Tang-tang
Tính-tính
Xay-xay
Giã-giã…
Gamme Ré Trưởng, mở đầu là “Trời xanh” (Là, Re), kết thúc “Hò lơ” (La Ré) :
“… Trời xanh xanh bao la
Mây trắng trắng xóa
Tia nắng tưng bừng chiếu trên đồng lúa vàng
Đàn chim chim non
Đang ríu rít rít hót
Tung cánh bay nhẹ lướt trên cành la đà
Từ xa xa xa
Nghe thoáng thoáng tiếng hát
Thôn nữ bên đồng lúa ca lời mơ màng
Tình tang tang tang tang
Tang tính tính tính tính
Du khách nâng nhẹ phím buông nhẹ tơ vàng.
Hỡi nắng hãy nắng lên
Để đồng xanh tươi thắm hơn
Hỡi gió hãy gió lên
Để đồng xanh tươi mát hơn…”
Sau khi gọi nắng, gọi gió, rồi đến một khúc “liên ba, liên tư” như thúc giục :
“… Thôn-quê-hân-hoan-mừng-ngày-mùa-sang-
Người-người-hò-vang-đàn-hòa-tình-tang-
Nhịp-nhàng-vẳng-xa…
Mì-Pha-Sol-Sol#-Lá…” (Tiếng đàn)
Trong “Bức họa đồng quê” xuất hiện một nhân vật nhỏ bé nhưng rất quan trọng, đã làm bức tranh có nét chấm phá, sinh động:
-Em bé đưa miệng cắn đôi hạt lúa vàng…
Em bé cắn lúa, và “Bức họa đồng quê” bây giờ đốt đèn cao áp tìm khắp nước cũng không có, những hình ảnh ấy, nay chỉ còn lại trong “Bức họa đồng quê”.
Đôi điều về “Bức họa đồng quê” là để tưởng nhớ Văn-Phụng, người nhạc sĩ tài danh.
