Kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam từ Trung Quốc và xuất khẩu sang Hoa Kỳ đều đạt mức kỷ lục sau đại dịch vào tháng Tư vừa qua. Điều này diễn ra trong bối cảnh Hà Nội đang đối thoại với Washington nhằm giảm thặng dư thương mại, đồng thời tăng cường kiểm soát hàng hóa Trung Quốc vận chuyển qua lãnh thổ Việt Nam để vào Mỹ. Một tình thế thật đáng suy ngẫm.
Quốc gia Đông Nam Á này đang đối mặt với nguy cơ bị áp mức thuế lên đến 46% cho hàng hóa xuất khẩu sang Mỹ nếu Tòa Bạch Ốc xác nhận tỷ lệ này vào cuối tháng Bảy, khi lệnh tạm dừng thuế quan toàn cầu kết thúc. Kịch bản này có thể làm lung lay mô hình tăng trưởng của Việt Nam và ảnh hưởng nặng nề đến các tập đoàn đa quốc gia đang xuất khẩu từ Việt Nam, bao gồm cả những tên tuổi lớn như Samsung và Nike.
Chính quyền Hà Nội đã đưa ra nhiều đề nghị với chính quyền Trump để tránh các mức thuế cao, trong đó có việc siết chặt hoạt động trung chuyển bất hợp pháp hàng hóa Trung Quốc qua Việt Nam sang Mỹ. Bởi lẽ, hàng hóa sẽ được hưởng lợi từ thuế quan thấp hơn nếu mang nhãn “Sản xuất tại Việt Nam”.
Tuy nhiên, trớ trêu thay, các xu hướng thương mại vốn đã thu hút sự chỉ trích của Hoa Kỳ lại đang tăng tốc. Điều này có thể năng làm phức tạp thêm những nỗ lực của Việt Nam trong việc đạt được sự nhượng bộ từ Mỹ trong các cuộc đàm phán thương mại đang diễn ra. Chính quyền Trump muốn giảm thiểu mất thăng bằng thương mại, nhưng thặng dư của Việt Nam với Hoa Kỳ – vốn đã thuộc hàng cao nhất toàn cầu – lại tăng gần 25% trong bốn tháng đầu năm so với cùng kỳ năm ngoái, theo số liệu của Tổng cục Thống kê Việt Nam. Chỉ riêng trong tháng Ba, con số này đã vượt 13,5 tỷ USD, mức cao nhất từng được ghi nhận hàng tháng, dữ liệu từ Mỹ cho thấy.
Cơn sốt trước ngưỡng cửa thuế quan
Nhiều nhà quản trị doanh nghiệp cho biết các nhà sản xuất tại Việt Nam đang tăng cường xuất khẩu sang Hoa Kỳ trước khả năng thuế quan tăng cao. Trong tháng Tư, các lô hàng đến Mỹ đã vượt 12 tỷ USD, cao hơn 34% so với một năm trước đó, và là giá trị lớn nhất được ghi nhận sau đại dịch COVID-19, theo dữ liệu hải quan Việt Nam.
Cảng nước sâu Cái Mép, nơi đảm nhận phần lớn hàng xuất khẩu đường biển của Việt Nam sang Hoa Kỳ, đang trải qua một sự gia tăng mạnh mẽ các chuyến hàng đi Mỹ. Ông Soren Pedersen, phó chủ tịch tại SSA Marine, công ty vận hành một cảng ở Cái Mép và là một trong những nhà khai thác cảng lớn nhất thế giới, đã chia sẻ thông tin này. Ông nói với Reuters rằng Cái Mép, nơi có mặt tất cả các công ty vận tải biển lớn bao gồm Maersk, MSC và COSCO, đã có 26 tàu container đặt lịch khởi hành hàng tuần đến Mỹ trong tháng Năm, “một con số kỷ lục” so với mức trung bình 20-22 chuyến. “Hầu hết các bến container hiện đang hoạt động hết hoặc gần hết công suất,” ông lưu ý, và cho rằng đó là do dự đoán về khả năng thuế quan cao hơn.
Nhập khẩu từ Trung Quốc: Mắt xích quan trọng
Song song đó, Việt Nam cũng đang đẩy mạnh nhập khẩu từ Trung Quốc. Kim ngạch này cũng đạt kỷ lục sau đại dịch vào tháng Tư, vượt 15 tỷ USD, theo dữ liệu hải quan. Trong những năm gần đây, xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ được thúc đẩy một phần không nhỏ bởi nhập khẩu từ Trung Quốc, với dòng chảy hàng hóa từ Bắc Kinh gần như tương ứng với giá trị và biến động của xuất khẩu sang Washington.
Nhập khẩu hàng hóa Trung Quốc của Việt Nam, thường là linh kiện hoặc nguyên liệu thô dùng trong các nhà máy Việt Nam, đã tăng gần 31% trong tháng Tư so với một năm trước. Sản xuất kỹ nghệ cũng tăng 8,9% trong cùng kỳ.
Các quan chức Tòa Bạch Ốc đã cáo buộc Việt Nam chỉ đơn thuần là một điểm trung chuyển cho hàng hóa sản xuất tại Trung Quốc được vận chuyển sang Hoa Kỳ, không có hoặc không đủ giá trị gia tăng tại Việt Nam để biện minh cho nhãn “Sản xuất tại Việt Nam”.
Đáp lại, Hà Nội đã bắt đầu một chiến dịch siết chặt hoạt động trung chuyển bất hợp pháp vào tháng Tư, tăng cường kiểm soát hàng hóa nhập khẩu và việc cấp giấy chứng nhận xuất xứ sản phẩm.
Tình hình hiện tại đặt Việt Nam vào một thế khá phức tạp. Việc tăng cường xuất khẩu trước mắt có thể giúp các doanh nghiệp “tranh thủ” cơ hội, nhưng về lâu dài, nếu không giải quyết được gốc rễ của vấn đề mà Hoa Kỳ nêu ra, nguy cơ đối mặt với các biện pháp trừng phạt thương mại vẫn còn đó. Liệu những nỗ lực kiểm soát của Việt Nam có đủ để thay đổi cục diện? Câu trả lời sẽ rõ ràng hơn sau tháng Bảy, nhưng chắc chắn rằng, đây là một bài toán khó đòi hỏi sự khéo léo và tầm nhìn chiến lược từ phía Việt Nam.
Theo: Reuters
