Nhật Bản đang đối mặt với một thách thức kép: dân số già hóa nhanh chóng và tỷ lệ sinh giảm mạnh. Tình trạng này dẫn đến sự thiếu hụt tra72m trọng người chăm sóc các cụ cao tuổi, một vấn đề ngày càng trở nên cấp bách khi thế hệ “bùng nổ trẻ em” sau chiến tranh bước vào tuổi 75.
Số liệu thống kê cho thấy số trẻ sơ sinh năm 2024 tiếp tục giảm năm thứ chín liên tiếp, xuống mức thấp kỷ lục 720.988, trong khi tỷ lệ ứng viên cho mỗi vị trí công việc trong ngành điều dưỡng chỉ đạt 1/4.25, thấp hơn rất nhiều so với tỷ lệ chung của cả nước là 1.22. Mặc dù chính phủ đang tìm kiếm nguồn nhân lực từ nước ngoài, số lượng lao động nước ngoài trong lĩnh vực này chỉ chiếm khoảng 3% tổng số lực lượng lao động.
Giữa bối cảnh đó, robot hình người AI nổi lên như một giải pháp khả thi. Giáo sư Shigeki Sugano tại Đại học Waseda, người đứng đầu dự án nghiên cứu robot AIREC, nhận định: “Xã hội già hóa và tỷ lệ sinh giảm khiến chúng ta cần đến sự hỗ trợ của robot trong chăm sóc y tế, người cao tuổi và cả trong cuộc sống hàng ngày”. AIREC, robot hình người nặng 150kg, là một nguyên mẫu “người chăm sóc” tương lai, có khả năng thực hiện các thao tác như lật người bệnh nhân nằm liệt giường, hỗ trợ mặc quần áo, nấu ăn và một số công việc nhà khác.
Tuy nhiên, việc ứng dụng robot vào thực tế vẫn còn nhiều thách thức. Ông Sugano, đồng thời là chủ tịch Hiệp hội Robot Nhật Bản, cho biết: “Robot hình người đang được phát triển trên toàn thế giới, nhưng chúng hiếm khi tiếp xúc trực tiếp với con người. Chúng chỉ làm việc nhà hoặc một số công việc trong nhà máy. Khi con người tham gia vào bức tranh, các vấn đề như an toàn và cách phối hợp chuyển động của robot với từng cá nhân sẽ nảy sinh.” Dự kiến AIREC sẽ chưa sẵn sàng để sử dụng trong các cơ sở điều dưỡng và y tế cho đến khoảng năm 2030 với mức giá ban đầu không dưới 10 triệu yên (khoảng 67.000 USD).
Hiện tại, các công nghệ hỗ trợ chăm sóc người cao tuổi chủ yếu được sử dụng ở mức độ hạn chế, ví dụ như cảm biến giấc ngủ đặt dưới nệm để theo dõi tình trạng giấc ngủ của người bệnh. Tại một cơ sở ở Tokyo, một robot nhỏ hỗ trợ nhân viên chăm sóc bằng cách hát và hướng dẫn người cao tuổi tập thể dục đơn giản, trong khi nhân viên vẫn phải đảm nhiệm những công việc khác.
Takaki Ito, một nhân viên chăm sóc tại cơ sở Zenkoukai, bày tỏ sự lạc quan thận trọng về tương lai của robot điều dưỡng: “Nếu chúng ta có robot được trang bị AI có thể nắm bắt được điều kiện sống và đặc điểm cá nhân của từng người được chăm sóc, thì có thể chúng sẽ trực tiếp cung cấp dịch vụ chăm sóc điều dưỡng trong tương lai. Tuy nhiên, tôi không nghĩ robot có thể hiểu hết mọi thứ về chăm sóc điều dưỡng. Tôi hy vọng vào một tương lai mà robot và con người cùng nhau làm việc để cải thiện dịch vụ chăm sóc điều dưỡng.”
Tóm lại, robot AI được kỳ vọng sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc giải quyết bài toán chăm sóc người cao tuổi tại Nhật Bản. Tuy nhiên, cần phải vượt qua nhiều thách thức về công nghệ, chi phí và sự phối hợp giữa con người và máy móc để biến tiềm năng này thành hiện thực. Liệu robot có thể thay thế hoàn toàn con người trong công việc chăm sóc đầy tính nhân văn này hay không vẫn là một câu hỏi còn bỏ ngỏ.
https://www.japantimes.co.jp/news/2025/03/01/japan/society/robots-japan-aging-society
