Thi sĩ VŨ HỮU ĐỊNH
(Gã giang hồ lãng tử)
“Giang hồ đâu có ai phong ấn
Mà nghĩ từ quan trở lại quê” (VHĐ)
Một buổi trưa năm 1973, tại căn phòng nhỏ bề bộn ở đường Võ Tánh trong thành Ô Ma tại Saigon, tôi đang dọn dẹp thì có một người đi thẳng vào, dáng thấp đậm, bận áo chemie dài tay, trán cao, cười rạng rỡ :
– Mày là Phạm Thanh Chương? Tao Vũ Hữu Định, nhà còn cơm không?
Tôi bưng nồi cơm cùng tô cá kho ra, Vũ Hữu Định ngồi xuống sàn nhà, cởi áo. Anh không hỏi gì nữa, bới cơm ăn rất tự nhiên :
– Mày có biết Hạc Thành Hoa nói “làm người mà được ăn cơm thì có hạnh phúc gì bằng” chứ?
Câu nói của Vũ Hữu Định cứ ám ảnh tôi mãi cho đến suốt những năm tháng sau này.
Buổi chiều đi làm, tôi giao căn phòng cho Vũ Hữu Định, anh tắm giặt, viết rồi nằm lăn ra ngủ.
Chiều tối trở về tôi không thấy Vũ Hữu Định đâu cả, anh đến rồi đi bất chợt như một cơn mưa giông ở Sài Gòn.
Bẵng đi hơn tuần lễ, một buổi sáng Vũ Hữu Định đến tìm tôi:
– Sáng nay mày làm gì? Gần đây có cái quán nào không?
– Chi vậy ?
– Đi uống với tao chai bia
– Sao hôm nay chơi “sộp” vậy?
– Tao vừa ghé tòa soạn Văn nhận nhuận bút bài thơ của Hạc Thành Hoa.
Tôi với Vũ Hữu Định vào cái quán nhỏ trong khuôn viên của thành Ô Ma. Vũ Hữu Định nói mỗi đứa uống một chai thôi, nhưng cứ vừa uống hết anh lại kêu thêm chai nữa…và cứ như vậy cho đến lúc nhuận bút bài thơ của Hạc Thành Hoa bay theo những chiếc vỏ chai nằm lổn ngổn dưới góc bàn. Lúc ấy Vũ Hữu Định mới chịu ra về :
“Chiều khó thở ta ngồi bên quán xép
Một miếng khô một xị rượu nồng
Nhai là nói với đời lận đận
Uống là nghe sầu cháy long đong”
Vũ Hữu Định mất vào một đêm trăng tháng Giêng tuyệt đẹp năm Tân Dậu (1981) bên bờ sông Hàn (Đà Nẵng). Mười lăm năm sau, năm 1996, Trần Từ Duy đứng ra quyên góp anh em trong giới văn nghệ, tập hợp bản thảo để in cho Vũ Hữu Định tập: CÒN MỘT CHÚT GÌ ĐỂ NHỚ là tựa một bài thơ đã được nhạc sĩ Phạm Duy phổ thành ca khúc cùng tên. Trên bìa sau của tập thơ có ghi: “Chúng tôi là những bạn bè, những người yêu mến Vũ Hữu Định, góp lòng in tập thơ này như một nén hương tưởng niệm đến một con người tài hoa, lang bạt và có đời sống rất thơ”.
Tập thơ Vũ Hữu Định được sự chăm sóc, trình bày của họa sĩ tài danh Việt Hải. Việt Hải đã mất trong một buổi sáng khi đi viếng tang lễ nhà thơ Thu Bồn do tai nạn giao thông khi anh còn rất trẻ.
Khi mất, Vũ Hữu Định để lại một lượng thơ khá lớn in rải rác trên các tạp chí và tản mác trong bạn bè, anh cũng để lại trong lòng người yêu thơ anh nỗi nhớ tiếc khôn nguôi.
Hơn ba mươi năm sau đọc lại thơ Vũ Hữu Định bên cạnh những ngổn ngang và lo toan cuộc sống vẫn thấy dòng thơ anh nhẹ nhàng, mộc mạc đến độ hồn nhiên như lòng anh chẳng hề vướng bận điều gì :
“ Con đường đất cỏ màu xanh bữa nọ
Cây bên đường màu lá lục hôm kia
Con chim bỏ đi có bận quay về
Cất tiếng hát chào niềm vui của gió
Anh ra đứng sau hè để ngó
Không thấy chim mà thấy tiếng kinh chiều”
Anh thấy “Tiếng Kinh Chiều” giữa khoảng không gian bát ngát, giữa cái vô cùng của thời gian và trong cái mong manh, ngắn ngủi của kiếp người không biết anh có cảm nhận được điều gì? Nhưng chắc chắn một điều là lòng anh sẽ buồn… man mác, vì :
“ Vui trong lòng anh đã bước chân theo
Em có nói là em không trở lại”
“Không trở lại” là một điều mất mát mà mất mát bao giờ cũng đi kèm theo đó một nỗi buồn.
Con đường đất, bãi cỏ, dòng sông, lũy tre làng…là hình ảnh quen thuộc của tuổi thơ, những hình ảnh quen thuộc đến nỗi không còn rõ nét mỗi khi nhớ lại, đó cũng là cách nói hết sức tự nhiên của một tâm hồn phóng khoáng :
“Cây bên đường, cỏ bụi, hàng tre
Quen đến nỗi không nhớ gì tha thiết”
Đôi khi những hình ảnh quá quen thuộc không còn làm ta để ý đến tiểu tiết, nhưng một lúc nào đó ta bất chợt nhận ra:
“Con chim nhỏ có nằm trong vạt cỏ
Bữa hôm nay anh mới thấy cỏ vàng”
Vũ Hữu Định đã sống một quãng đời lang bạt, sống bụi đời như một gã giang hồ chính hiệu :
“ Ta có những ngày đi vất vưởng
Những buổi chiều ngồi chẳng đợi ai quen”.
Tài hoa thì mệnh yểu, không biết câu này có đúng với trường hợp Vũ Hữu Định hay không? Thơ anh như hơi thở, như tiếng nói tự đáy lòng mình, chân chất, mộc mạc nhưng đầy ấn tượng;
“ Phố núi cao, phố núi trời gần
Phố không xa nên phố tình thân
Đi dăm phút đã về chốn cũ…”
Vũ Hữu Định mất không phải CÒN MỘT CHÚT GÌ ĐỂ NHỚ… mà còn biết bao điều để nhớ về anh.
“Xin Cảm ơn thành phố có em
Xin cảm ơn một mái tóc mềm…”
Xin được cảm ơn tâm hồn phóng khoáng, hào sảng của anh, xin được cảm ơn những bài thơ anh đã viết, những bài thơ bao giờ cũng thấp thoáng một nỗi ngậm ngùi như cuộc đời ngắn ngủi của anh.
Saigon, những ngày đầy nắng.
