Một bài phân tích của Barron’s về tác động của AI đối với kinh tế và hưu trí chỉ ra rằng, mặc dầu Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể thực hiện vô số nhiệm vụ phức tạp, nhưng, nếu nó khiến hàng triệu người dân Hoa Kỳ mất việc làm, hậu quả sẽ không chỉ dừng lại ở tỷ lệ thất nghiệp. Một nạn nhân thầm lặng nhưng quan trọng khác chính là Quỹ An sinh Xã hội (Social Security).
Cho đến nay, AI chưa gây ra làn sóng sa thải lớn. Nhưng tiềm năng to lớn của nó trong việc thay đổi lực lượng lao động đang tạo ra những lo ngại thực sự về sức khỏe tài chính của quỹ hưu trí quốc gia.
Cơ chế dòng tiền đang gặp nguy
Để hiểu tại sao AI lại đe dọa lương hưu, chúng ta cần nhìn vào cách Quỹ An sinh Xã hội hoạt động: Quỹ An sinh Xã hội được nuôi dưỡng bằng thuế tiền lương (payroll tax) ở mức 12,4%, được chia đều giữa chủ lao động và nhân viên. Và chỉ khi nào có người đi làm, có người đóng thuế, thì quỹ mới có tiền.
Tuy nhiên, Quỹ An sinh Xã hội hiện đã trả ra nhiều hơn số tiền thu vào. Theo các phỏng định, quỹ dự trữ này sẽ cạn kiệt vào năm 2033. Nếu Quốc hội không có biện pháp can thiệp, phúc lợi của người dân sẽ tự động bị cắt giảm 23%.
Câu hỏi đặt ra là: Nếu AI khiến con người mất việc, ai sẽ đóng khoản thuế 12,4% đó? Theo Goldman Sachs, khoảng 2,5% việc làm tại Hoa Kỳ đang bị đe dọa nếu AI được áp dụng rộng rãi. Lực lượng lao động bị thu hẹp là điều cuối cùng mà An sinh Xã hội mong muốn vào lúc này.
Hai kịch bản trái ngược
Các chuyên gia hiện đang tranh luận về hai hướng đi của tương lai. Một kịch bản lạc quan được cổ võ bởi ông Jensen Huang, Tổng giám đốc của Nvidia, thì AI sẽ giúp nhân viên làm việc hiệu quả hơn và “chúng ta sẽ bận rộn hơn”. Nếu năng suất tăng và lương tăng, số tiền thuế thu được có thể bù đắp cho số lượng việc làm bị mất.
Còn kịch bản bi quan của bà Lily Vittayarukskul, đồng sáng lập nền tảng Waterlily, nhận định rằng chỉ trong 3 đến 5 năm tới, sự thay thế nhân sự sẽ diễn ra mạnh mẽ. Bà phỏng định khoảng 5% đến 15% các công việc văn phòng (white-collar jobs) sẽ biến mất.
Những ai đang ở trong “tầm ngắm”?
Không phải ai cũng chịu rủi ro như nhau. Các nghiên cứu từ Đại học Pennsylvania (Penn Wharton) chỉ ra rằng, nhiều công việc hành chính, bán hàng, quản trị và pháp lý, sẽ gặp nhiều rủi ro, trong khi các công việc lao động tay chân như bảo trì tòa nhà, xây dựng, nông nghiệp và sửa chữa, lại an toàn hơn.
Một thực tế đáng suy ngẫm là AI hiện đang thay thế các vị trí hỗ trợ. Ví dụ, ông Andrew Biggs từ Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ (AEI) cho biết AI giúp ông giảm bớt thời gian lập trình (coding), nhưng điều đó cũng có nghĩa là ông không cần thuê trợ lý nghiên cứu nữa. Vị trí trợ lý đó mất đi đồng nghĩa với việc mất đi một nguồn đóng thuế cho quỹ.
Khi người máy không đóng thuế
Vấn đề cốt lõi nằm ở chỗ: Khi một con robot hay một phần mềm AI thay thế con người, chúng không nhận lương và dĩ nhiên, chúng không đóng thuế An sinh Xã hội.
Luật sư Jen Burdick tại Philadelphia chia sẻ một góc nhìn thực tế: “Khi AI loại bỏ các đầu việc lớn, quy mô lực lượng lao động sẽ giảm. Vấn đề không chỉ là chúng ta sẽ có những người phục vụ bàn là robot, mà là những robot đó không hề đóng góp một xu nào vào quỹ tín thác để nuôi người già”.
Nếu không có những thay đổi về chính sách thuế để thích nghi với thời đại số, sự tiện lợi của công nghệ hôm nay có thể trở thành gánh nặng cho hệ thống an sinh của ngày mai.
Theo: Barron’s
