VŨ QUỐC NAM
Thống kê mới đây từ Trung tâm Nghiên cứu Pew đã vẽ nên một bức tranh đáng chú ý: tỷ lệ người Mỹ từ 65 tuổi trở lên vẫn còn trong hàng ngũ lao động đã tăng gần gấp đôi, từ 11% năm 1987 lên đến 19% năm 2023. Điều này có nghĩa là có hơn 11 triệu người Mỹ ở độ tuổi mà nhiều người trong chúng ta coi là “tuổi vàng” để nghỉ ngơi vẫn còn đang làm việc hoặc tích cực tìm kiếm việc làm.
Đáng nói hơn nữa, những người lao động từ 75 tuổi trở lên lại là nhóm tuổi có tốc độ gia tăng nhanh nhất trong lực lượng lao động. Vậy, điều gì đang ẩn sau những con số biết nói này? Liệu đây có phải là một tín hiệu đáng mừng về một thế hệ người cao tuổi năng động, khỏe mạnh và ham muốn cống hiến? Hay đó là một tiếng chuông báo động về những áp lực kinh tế và sự bất an trong kế hoạch nghỉ hưu của nhiều người?
Không thể phủ nhận rằng, với nhiều người, việc tiếp tục làm việc sau tuổi 65 là một lựa chọn cá nhân, một cơ hội để duy trì sự năng động và kết nối xã hội. Sức khỏe của người cao tuổi ngày nay đã được cải thiện đáng kể so với các thế hệ trước. Họ sống lâu hơn, hoạt động tích cực hơn. Bên cạnh đó, trình độ học vấn của nhóm tuổi này cũng đã có một bước tiến vượt bậc. Thử hình dung, vào năm 1985, chỉ có 25% người lao động từ 65 tuổi trở lên ở Hoa Kỳ có bằng đại học, nhưng đến năm 2019, con số này đã vọt lên 53%. Với kiến thức và kinh nghiệm tích lũy, nhiều người cảm thấy mình vẫn còn nhiều điều để cống hiến, và công việc mang lại cho họ niềm vui, ý nghĩa cuộc sống chứ không đơn thuần chỉ là kế sinh nhai. Hơn nữa, sự phát triển của công nghệ đã làm giảm bớt những yêu cầu về thể chất trong nhiều ngành nghề, mở ra thêm nhiều cánh cửa cho người lao động lớn tuổi.
Tuy nhiên, nếu chỉ nhìn vào những khía cạnh tích cực ấy, chúng ta có thể bỏ qua một thực tế phũ phàng hơn, một thực tế mà ở đó, việc tiếp tục làm việc không phải là một lựa chọn mà là một sự bắt buộc. Áp lực kinh tế ngày càng tăng và sự an toàn về hưu trí ngày càng suy giảm đang đè nặng lên vai nhiều người. Liệu có bao nhiêu người trong số hơn 11 triệu người cao tuổi kia thực sự muốn đi làm, và bao nhiêu người phải đi làm vì những khoản tiết kiệm hưu trí không đủ trang trải? Chúng ta phải thừa nhận rằng hệ thống lương hưu truyền thống với phúc lợi được định sẵn (defined-benefit pensions) đang ngày càng thu hẹp, thay vào đó là các kế hoạch 401(k) ít an toàn hơn, nơi mà rủi ro đầu tư và trách nhiệm tiết kiệm gần như hoàn toàn chuyển sang vai cá nhân người lao động. Nếu chẳng may thị trường biến động hoặc kế hoạch đầu tư không hiệu quả, giấc mơ về một tuổi già an nhàn có thể tan thành mây khói.
Thêm vào đó, những thay đổi trong chính sách An Sinh Xã Hội, cụ thể là việc tăng tuổi nghỉ hưu để hưởng trọn vẹn quyền lợi từ 65 lên 67, cũng khiến nhiều người phải trì hoãn việc nghỉ hưu để gia tăng số tiền trợ cấp. Một yếu tố nữa không thể không nhắc đến, đó là tình trạng phân biệt đối xử về tuổi tác (ageism). Mặc dù luật pháp Hoa Kỳ cấm việc nghỉ hưu bắt buộc dựa trên tuổi tác trong hầu hết các trường hợp, nhiều người lao động lớn tuổi vẫn kể rằng họ bị các công ty cho nghỉ việc trước khi họ muốn nghỉ hưu một cách tự nguyện, hoặc gặp khó khăn trong việc tìm kiếm cơ hội việc làm mới hay thăng tiến. Câu chuyện “làm việc theo lựa chọn” đôi khi che đậy một sự thất bại mang tính hệ thống trong việc cung cấp sự an toàn cho những người Mỹ đang già đi.
Một điều thú vị đã xảy ra sau khi đại dịch COVID-19 bùng phát: kể từ tháng 3 năm 2020, tỷ lệ người kỳ vọng sẽ làm việc toàn thời gian sau tuổi 62 đã giảm đáng kể, đặc biệt là ở phụ nữ và những người lao động có lợi tức thấp hơn. Trong sáu năm trước đại dịch, trung bình 54,6% người nói rằng họ kỳ vọng sẽ làm việc sau tuổi 62. Trong khi đó, từ năm 2020 đến 2024, con số này trung bình chỉ còn 49,4%, thậm chí xuống thấp nhất là 45,8% vào năm 2024. Sự sụt giảm tương tự cũng được ghi nhận đối với kỳ vọng làm việc sau tuổi 67. Điều này gợi ý rằng nhiều người cao tuổi tiếp tục làm việc không phải vì họ muốn, mà vì sự cần thiết tuyệt đối. Phải chăng gánh nặng cuộc sống đã trở nên quá sức chịu đựng?
Vậy, trước bối cảnh này, mỗi chúng ta, dù ở bất kỳ giai đoạn nào của sự nghiệp, cần chuẩn bị gì cho tuổi hưu của mình để có được sự chủ động và an tâm?
Khi mới bắt đầu sự nghiệp, có lẽ chúng ta ít nghĩ đến chuyện nghỉ hưu. Nhưng chính giai đoạn này lại là thời điểm vàng để xây dựng nền tảng. Hãy cố gắng tối đa hóa các khoản đóng góp hưu trí càng sớm càng tốt, đặc biệt là tận dụng tối đa các khoản đối ứng từ chủ lao động nếu có – đó chẳng khác nào “tiền thưởng” mà chúng ta không nên bỏ lỡ. Đồng thời, việc tiết kiệm và đầu tư thêm bên ngoài các tài khoản hưu trí truyền thống cũng vô cùng quan trọng. Chúng ta cũng cần chuẩn bị tinh thần cho một môi trường làm việc với các hàng ngũ đa thế hệ, và có thể phải chấp nhận việc thăng tiến chậm hơn do những người lao động lớn tuổi vẫn tiếp tục ở lại trong lực lượng lao động.
Khi sự nghiệp đã đi được nửa chặng đường, đây là lúc cần có một cái nhìn nghiêm túc hơn. Hãy thử thực hiện một cuộc đánh giá mức độ sẵn sàng nghỉ hưu với một cố vấn tài chính. Họ có thể giúp chúng ta nhận diện những thiếu hụt tiềm ẩn khi vẫn còn thời gian để điều chỉnh kế hoạch. Đừng quên ưu tiên tính liên tục của bảo hiểm y tế và cân nhắc đến bảo hiểm thu nhập do thương tật, bởi chi phí y tế có thể nhanh chóng làm xói mòn những khoản tiền tiết kiệm mà chúng ta đã dày công tích lũy. Các quyết định về nhà ở cũng cần được xem xét kỹ lưỡng; có lẽ việc thu hẹp quy mô nhà ở sớm hơn một chút để giảm chi phí và tăng cường tiết kiệm là một ý tưởng không tồi. Và tại sao không cân nhắc những thay đổi nghề nghiệp có thể cho phép chúng ta làm việc lâu hơn, nhưng với công việc phù hợp hơn với sức khỏe và sở thích tuổi xế chiều?
Khi tuổi nghỉ hưu theo truyền thống đã gần kề, vẫn còn những bước chúng ta có thể thực hiện. Hãy khám phá các lựa chọn nghỉ hưu theo giai đoạn với chủ lao động hiện tại trước khi nghỉ hưu hoàn toàn, nếu điều đó khả thi. Đây là cách để giảm dần cường độ làm việc mà vẫn duy trì được thu nhập và sự gắn kết. Đừng quên tối đa hóa các khoản đóng góp bổ sung vào tài khoản hưu trí (catch-up contributions) mà luật pháp cho phép đối với những người ở độ tuổi nhất định. Nếu phải tìm kiếm việc làm mới, hãy nghiên cứu các chủ lao động và những ngành nghề coi trọng kinh nghiệm hơn là tuổi trẻ. Và cuối cùng, việc cân nhắc chuyển đến các khu vực có chi phí sinh hoạt thấp hơn cũng là một giải pháp để kéo dài nguồn lực tài chính của quý vị.
Tóm lại, việc ngày càng có nhiều người Mỹ lớn tuổi tiếp tục làm việc là một hiện tượng phức tạp, phản ảnh cả những phát triển tích cực về sức khỏe, giáo dục lẫn những thực tế khắc nghiệt về an toàn tài chính. Dù một số người cao tuổi tận hưởng việc là thành viên tích cực của lực lượng lao động, những người khác lại thấy mình không thể nghỉ hưu do thiếu thốn các khoản tiết kiệm. Việc tối đa hóa các khoản đóng góp hưu trí từ sớm, đầu tư càng nhiều càng tốt bên ngoài các tài khoản hưu trí truyền thống có thể tăng cường sự sẵn sàng cho việc nghỉ hưu. Việc định kỳ trao đổi với một cố vấn tài chính để đánh giá tình hình tài chính và nhận lời khuyên về kế hoạch hưu trí tốt hơn cũng rất hữu ích.
Câu chuyện này không chỉ của riêng nước Mỹ. Nó là lời nhắc nhở cho tất cả chúng ta về tầm quan trọng của việc lập kế hoạch tài chính cho tương lai, một tương lai mà ở đó, chúng ta có thể thực sự lựa chọn làm việc vì niềm vui, chứ không phải vì sự thúc ép của hoàn cảnh.
