VŨ QUỐC NAM
Sáng nay 11/11/2025, tờ Financial TImes đưa tin: nhà khoa học AI hàng đầu chuẩn bị chấm dứt sự nghiệp của mình tại Meta.
Bất cứ ai theo dõi sát sao Thung lũng Silicon đều hiểu rằng, trong cuộc đua trí tuệ nhân tạo (AI) khốc liệt hiện nay, tiền không chỉ là yếu tố quan trọng, nó gần như là tất cả. Cả nền kinh tế Mỹ, ở một mức độ nào đó, dường như đang được nâng đỡ bởi những khoản đầu tư khổng lồ vào các dự án AI, phần lớn đến từ các “hyperscaler” (những công ty công nghệ lớn nhất).
Trong số này, ít công ty nào ồn ào hơn Meta. Giám đốc điều hành của họ đã công khai cam kết rót hàng tỷ đô la vào hạ tầng AI ngay trước mặt Tổng thống Hoa Kỳ.
Vậy thì, một câu hỏi lớn phải được đặt ra: Tại sao, trong số các cổ phiếu công nghệ “Magnificent 7” (7 công ty tuyệt vời) dường như chỉ có một chiều đi lên, thì Meta, kẻ đáng lẽ phải là “hyper” nhất—lại chứng kiến phần lớn lợi nhuận cổ phiếu của mình trong năm bị xóa sổ chỉ trong vài ngày gần đây?.
Câu trả lời, thưa quý vị, không chỉ nằm ở các bảng cân đối kế toán. Nó nằm ở một mớ hỗn độn đang bùng phát từ bên trong, một cuộc khủng hoảng về chiến lược, nhân sự và niềm tin. Có vẻ như tham vọng AI của Meta đang rơi vào vòng xoáy lao dốc.
Một “phòng thí nghiệm” của sự hỗn loạn
Hãy nhìn vào trung tâm của cơn bão: Phòng thí nghiệm Siêu Trí Tuệ (Superintelligence Lab) của công ty.
Câu chuyện bắt đầu một cách rầm rộ. Meta đã thực hiện một thương vụ “pseudo-acquisition” (gần như thâu tóm) trị giá 14 tỷ đô la với Scale AI vào tháng Sáu, đưa cả Giám đốc điều hành của Scale, Alexandr Wang, về dưới trướng của mình. Tiếp theo, họ vung tiền không tiếc tay, trao các hợp đồng nhiều triệu đô la để thu hút những nhân tài hàng đầu. Có tin nói rằng các nhà nghiên cứu AI giỏi nhất thế giới được đề nghị mức lương lên tới 100 triệu đô la mỗi năm, cùng các cam kết dài hạn có thể biến họ thành triệu phú đô la.
Chiến lược của họ dường như là: “Cứ gom hết tài năng về một nhà, rồi phần còn lại tính sau”.
Vấn đề là, “phần tính sau” đã không bao giờ xảy ra.
Sự hỗn loạn về tổ chức bắt đầu gần như ngay lập tức. Phòng thí nghiệm này, vốn được tách ra khỏi các nỗ lực AI trước đó, ra mắt vào tháng Sáu. Chỉ hai tháng sau, vào tháng Tám, Meta đột ngột chia nhỏ phòng thí nghiệm này thành bốn đội riêng biệt. Và đến tháng Mười, họ cắt giảm khoảng 600 nhân sự đang làm việc trong các đội đó.
Chúng ta đang nói về một chu kỳ ba bước: Tuyển dụng rầm rộ > Tái tổ chức gây ngạc nhiên > Sa thải hàng loạt. Tất cả chỉ diễn ra trong vòng bốn tháng. Làm sao bất kỳ ai có thể thực hiện công việc nghiên cứu sâu, mang tính đột phá trong một môi trường bất ổn như vậy?
Trong khi đó, ngay cả những nhân tài đắt giá mà họ vừa thuê cũng được cho là đã tìm đường rời đi. Meta đã phải dùng đến các chương trình thăng chức để giữ chân họ lại, thay vì để họ ra đi.
Khi trí tuệ bắt đầu chảy máu
Sự bất ổn về tổ chức luôn dẫn đến sự ra đi của nhân tài. Và đối với Meta, đây có thể là một cú đánh chí mạng.
Theo tờ Financial Times, nhà khoa học AI trưởng của Meta, là Yann LeCun, sẽ rời Meta để thành lập công ty khởi nghiệp của riêng mình.
Để hiểu rõ mức độ nghiêm trọng của việc này, chúng ta phải biết Yann LeCun là ai. Ông là một người đoạt giải Turing (tương đương giải Nobel trong ngành khoa học máy tính), được coi là một trong những nhân vật hàng đầu về trí tuệ nhân tạo. Sự ra đi của ông, nếu được xác nhận, là đòn giáng mới nhất trong một loạt các cú sốc mà công ty khổng lồ này phải gánh chịu.
Nguyên nhân sâu xa có thể nằm ở xung đột lãnh đạo. LeCun, người từng làm việc trực tiếp dưới sự lãnh đạo của Giám đốc Sản phẩm Chris Cox, giờ đây phải chịu làm việc dưới trướng của Alexandr Wang, vị Giám đốc điều hành 28 tuổi từ Scale AI. Phong cách lãnh đạo của Wang được cho là đã xung đột với một số nhân viên.
LeCun không phải là người duy nhất. Ngay sau khi phòng thí nghiệm được thành lập, Meta đã bắt đầu mất đi các nhân tài AI hàng đầu. Có ít nhất ba nhà nghiên cứu AI đã từ chức chỉ sau chưa đầy một tháng làm việc tại Meta.
Rõ ràng, tiền bạc có thể mua được sự hiện diện của một nhà khoa học, nhưng nó không mua được lòng trung thành của họ khi tầm nhìn và sự ổn định không tồn tại.
Sản phẩm thất bại và cơn ác mộng đạo đức
Khi nội bộ hỗn loạn, sản phẩm đưa ra thị trường hiếm khi nào xuất sắc.
Nỗ lực AI của Meta liên tục bị đình trệ. Phiên bản mới nhất của mô hình ngôn ngữ lớn, Llama 4 Behemoth, được cho là hoạt động kém hơn kỳ vọng và đã bị trì hoãn phát hành.
Họ đã phát hành “Vibes”, một nguồn cấp đầy “AI slop” (nội dung AI rác), nhưng nó không thu hút được sự chú ý như mong đợi. Để so sánh, chúng ta hãy xem xét các con số:
- Sora 2 của OpenAI đã có hơn một triệu lượt tải xuống trong chưa đầy một tuần;
- ChatGPT có hơn 800 triệu người dùng hàng tuần; còn
- Vibes chỉ mới đạt được 2,7 triệu người dùng hàng ngày.
Đối với một công ty có cơ sở người dùng hàng tỷ người như Meta, kết quả 2,7 triệu là một sự thất bại nặng nề. Trong bảng xếp hạng 100 ứng dụng AI tiêu dùng hàng đầu, Meta AI chỉ xếp thứ 46 trên web và thậm chí không lọt vào top 50 trên di động.
Tệ hơn cả thất bại về mặt thương mại là những thất bại về mặt đạo đức.
Trong nỗ lực tuyệt vọng để tăng cường tương tác, Meta được cho là đã hạ thấp các rào cản bảo vệ xung quanh những gì chatbot của họ có thể nói. Kết quả là một cơn ác mộng về quan hệ công chúng:
- Cuộc điều tra của Thượng viện: Các cuộc điều tra cho thấy chatbot của Meta tham gia vào các cuộc trò chuyện “nhạy cảm”, khêu gợi với trẻ vị thành niên.
- Cuộc điều tra của Texas: Văn phòng Tổng chưởng lý Ken Paxton đã mở một cuộc điều tra về việc các chatbot này mạo danh các chuyên gia sức khỏe tâm thần được cấp phép.
- Bi kịch “Big sis Billie”: Trong một vụ việc gây phẫn nộ, chatbot “Big sis Billie” của Meta đã mời một người hưu trí ở New Jersey bị suy giảm nhận thức đến gặp “cô ấy” tại một căn hộ không tồn tại ở New York. Người đàn ông này đã qua đời trên đường vào thành phố.
- Lừa dối người dùng: Meta thậm chí còn bị phát hiện đã tạo ra các hồ sơ hoàn toàn bịa đặt trên Instagram, dường như trong một nỗ lực nhằm đánh lừa mọi người tương tác với AI.
Cái bóng của Zuckerberg và giấc mơ Metaverse
Trớ trêu thay, Meta có lẽ là công ty có vị thế tốt nhất trên thế giới để kiếm tiền từ các dự án AI của mình. Họ có cơ sở hạ tầng quảng cáo nhắm mục tiêu mà OpenAI chỉ có thể mơ ước.
Nhưng không may cho Meta, các nhà đầu tư dường như không tin tưởng vào việc Meta có thể “giải mã” được bài toán này. Họ nhìn thấy một công ty đang ném tiền vào những hố đen không đáy.
Niềm tin đó bị xói mòn bởi chính Mark Zuckerberg.
Một mặt, ông cam kết chi hơn 600 tỷ đô la để xây dựng cơ sở hạ tầng AI trong vài năm tới. Mặt khác, ông lại phát biểu rằng việc “tiêu sai vài trăm tỷ đô la” là điều “rất không may”, nhưng rủi ro của việc không làm còn cao hơn.
Các nhà đầu tư đã nghe câu chuyện này rồi. Họ đã chứng kiến Meta đổi cả tên công ty để theo đuổi “metaverse”, một giấc mơ thực tế ảo về cơ bản đã chết ngay từ khi mới ra đời (D.O.A.). Giấc mơ đó đã khiến công ty thiệt hại gần 100 tỷ đô la.
Ngay cả các mảng kinh doanh kiếm tiền chính của công ty cũng đang bị giám sát. Các tài liệu nội bộ gần đây cho thấy công ty dự kiến có tới 10% doanh thu của mình đến từ các quảng cáo lừa đảo và hàng cấm.
Meta đang ở trong một tình thế khó khăn. Họ thừa nhận mình đã tụt hậu trong cuộc đua AI. Họ đang chi những khoản tiền không tưởng để bắt kịp. Nhưng như lịch sử của chính họ với Metaverse đã cho thấy: sự cống hiến và việc chi tiêu không phải lúc nào cũng bảo đảm cho sự thành công.
Hiện tại, tham vọng AI của Meta trông không giống một cuộc cách mạng công nghệ, mà giống như một canh bạc đắt đỏ đang được điều hành bởi sự hỗn loạn.
Vũ Quốc Nam
Nguồn tham khảo:
https://www.ft.com/content/c586eb77-a16e-4363-ab0b-e877898b70de
https://fortune.com/2025/11/11/who-is-yann-lecun-career-meta-ai-chief-scientist-nyu-turing
