MỄ THUẬN
Đến với đoàn lô tô Sài Gòn Tân Thời từ những ngày đầu thành lập, nghệ sĩ lô tô La Kim Quyền (quê Long An), người đã theo nghề gần 30 năm, hiện là thành viên chủ chốt của đoàn, đã rất nhiều lần bật khóc trên sân khấu trong những ngày kỷ niệm, những sự kiện quan trọng của đoàn khi nhắc đến cái duyên đến với đoàn lô tô này. Chị bộc bạch: “Chính nhờ đoàn hát Sài Gòn Tân Thời mà Quyền có được sự yêu mến của khán giả xa gần, được đặt chân đến Châu Âu, châu Úc biểu diễn. Những chuyến đi phải nói là trong mơ Quyền cũng không dám nghĩ tới này đã càng góp phần khẳng định sự công nhận từ công chúng với bộ môn nghệ thuật lô tô mà chúng tôi theo đuổi suốt mấy mươi năm qua.”
Suốt thời thanh xuân, La Kim Quyền cũng như bao ca sĩ hát lô tô khắp các tỉnh thành miền Tây, miền Nam Trung Bộ, cứ sống cuộc sống lang bạt “trôi sông lạc chợ,” đoàn nào cần thì mình đến, trả cát xê cao hơn thì nhận, bến nào đắt khách thì đoàn trụ lâu hơn… Tên tuổi của chị được phần lớn là người trong giới hát lô tô biết tới, khán giả ở thành phố và trên mạng xã hội hầu như không mấy ai hay. Nhưng từ sau khi tham gia đoàn lô tô Sài Gòn Tân Thời, được Lộ Lộ giới thiệu và có nhiều cơ hội xuất hiện tại các chương trình nghệ thuật, giải trí của các đài truyền hình lớn nhỏ, cái tên La Kim Quyền dần được công nhận về tài năng, khán giả và đồng nghiệp quen gọi chị là nghệ sĩ lô tô. Danh xưng nghệ sĩ từ đó gắn liền với chị.
Gần nhất, nghệ sĩ lô tô La Kim Quyền cùng bà bầu Lộ Lộ và nghệ sĩ Tấn Đạt (cũng là thành viên trẻ của đoàn Sài Gòn Tân Thời) cùng nhận được lời mời từ nghệ sĩ cải lương danh tiếng Thanh Hằng tham gia ca, diễn trong trích đoạn cải lương Duyên kiếp nổi tiếng của tác giả Hoàng Song Việt. Trích đoạn nhận được sự yêu mến nồng nhiệt của hàng trăm ngàn khán giả xem kênh youtube của nghệ sĩ Thanh Hằng khi được phát hành. Theo đó, rõ ràng danh phận của những người theo nghề hát lô tô như La Kim Quyền đã được công nhận, không chỉ ở danh xưng mà là thuyết phục khán giả ở các sản phẩm mà mình tham gia.
Với chàng trai Lê Trường quê Long An lại là một câu chuyện khá đặc biệt, khi cậu là thành viên trẻ trong đoàn, vì hoàn cảnh chưa học hết tiểu học, đọc chữ còn chưa thông thạo, nhưng nhờ năng khiếu ca hát và khả năng ứng biến duyên dáng trên sân khấu, cậu đã thi đậu cuộc thi tuyển nhân sự của đoàn lô tô Sài Gòn Tân Thời, mở ra cơ hội làm nghệ thuật theo cách rất bản năng. “Nếu không phải đi hát cho đoàn lô tô Sài Gòn Tân Thời, bây giờ chắc em đang làm công việc của một công nhân xưởng may hoặc xưởng sơ chế cá ở Vũng Tàu. Việc đi hát lô tô mang lại cho em nhiều cơ hội hơn, được khán giả yêu mến, có thu nhập ổn định cuộc sống hơn rất nhiều,” Lê Trường tâm sự.
Trường kể chi tiết hơn về cuộc sống thăng trầm của mình. Lúc mới được một tuổi, cha mẹ ly dị không ai nhận nuôi, Lê Trường ở với ông bà nội từ đó. Khi được bảy tuổi Lê Trường đã nghỉ học khi vừa vào lớp Hai được ít ngày để cùng ông nội đi thành phố Vũng Tàu làm việc vặt ở xưởng phân loại, chế biến cá. Cuộc đời công nhân của Trường cũng kéo dài từ đó, cho đến năm 2019, khi cậu đang làm công nhân xưởng may ở thành phố Tân An (Long An) thì bắt đầu bén duyên với một sân khấu lô tô hoạt động ở gần xưởng. Vậy là sau ca làm ban ngày, ban đêm Trường xin hát cộng tác đoàn lô tô nhờ có năng khiếu hát.
Nhờ sự duyên dáng bẩm sinh cùng khả năng học hát nhanh nhạy, Lê Trường nay đã phấn đấu để trở thành một thành viên chính của đoàn lô tô Sài Gòn Tân Thời, đến nay còn được khán giả yêu thích với tên gọi Cúc Mi khi giả gái hát lô tô. Và cũng chỉ có sân khấu lô tô mới là nơi những người hoạt động nghệ thuật rất bản năng như Trường có cơ hội được tham gia biểu diễn nhiều tiết mục quan trọng của đoàn mà không xét nét đến bằng cấp, trình độ… những điều vốn dĩ là rào cản rất lớn cho các bạn trẻ, nhất là các bạn thuộc cộng đồng LGBT xuất thân từ nông thôn, ít có cơ hội học tập khi tìm kiếm cơ hội việc làm.
Bà chủ đoàn lô tô Sài Gòn Tân Thời cho biết tiêu chí chọn nhân viên của đoàn tại mỗi cuộc thi là ngoài khả năng ca hát, ăn nói có duyên cùng thái độ làm nghề nghiêm túc, trân trọng sân khấu là điều tiên quyết. Lộ Lộ từng chia sẻ ở một chương trình talk show truyền hình: “Tôi mong muốn có một sân chơi thực sự dành cho các bạn trẻ có niềm đam mê nghệ thuật, đặc biệt với các bạn trong cộng đồng LGBT vốn đã gặp nhiều khó khăn, thiệt thòi khi đi làm các công việc ở các môi trường khác. Tương lai tôi chưa từng thấy qua nhưng nếu được tôi muốn mở một ngôi nhà chỉ dành cho các bạn trong cộng đồng LGBT khi họ lớn tuổi, không còn lao động được. Tôi sẽ đặt tên là ‘Ngôi nhà buổi chiều’ nếu có thể thực hiện được.”
Bước đệm cho nghệ thuật bay cao
Sân khấu lô tô của đoàn lô tô Sài Gòn Tân Thời không chỉ là mảnh đất lành cho các tài năng lô tô lâu năm như nghệ sĩ La Kim Quyền được tỏa sáng, công chúng đón nhận, mà còn là nơi để các nghệ sĩ trẻ trui rèn nghề nghiệp diễn xuất. Với những diễn viên trẻ như Mậu Đạt (nghệ danh hát lô tô là Phi Thanh Vân), Năm Chà (quán quân Cười xuyên Việt năm 2023), Nguyễn Phước Lộc (Bé Tư), Nguyễn Phúc Lợi (Diễm Huệ), Duy Vũ (Bé Ba), Châu Pha… mỗi đêm diễn lô tô với họ là một cơ hội trui rèn nghề diễn xuất. Bởi ngoài việc hát lô tô, Lộ Lộ cũng thường xuyên tổ chức các vở kịch ngắn tự biên, tự diễn phục vụ khán giả.
Tham gia diễn xuất ở các vở kịch ngắn, tương tác thường xuyên với khán giả một cách trực tiếp ở sân khấu lô tô cũng chính là bước đệm để các bạn gặt hái được nhiều thành công ở lĩnh vực phim ảnh, kịch nói ở các sân chơi chuyên nghiệp hơn sau này. Chẳng hạn Năm Chà đăng quang cuộc thi Cười xuyên Việt 2023, Nguyễn Phước Lộc sau nhiều năm gắn bó đoàn lô tô cũng có nhiều cơ hội tham gia diễn xuất nhiều dự án điện ảnh, như phim: Kẻ ăn hồn, Hai Muối, Cám… Duy Vũ thì được sân khấu kịch Trương Hồng Minh của ông bầu nghệ sĩ ưu tú Minh Nhí để mắt mời về diễn nhiều vai quan trọng trong các vở kịch tại sân khấu.
Gắn bó từ ngày đầu thành lập đoàn, Phi Thanh Vân chính là nghệ sĩ lô tô nhận được tình cảm yêu mến nhiều nhất từ các khán giả vì sự duyên dáng, hài hước. Phi Thanh Vân luôn là cái tên được xuất hiện tại tất cả các chuyến lưu diễn của đoàn tại Đài Loan, Australia, Pháp, Đức trong những năm qua. Phi Thanh Vân xuất hiện thường xuyên trong nhiều dự án webdrama của các đàn anh đàn chị trong nghề như Duy Khánh, BB Trần, Võ Đăng Khoa… Vân hiện cũng là diễn viên cộng tác với sân khấu kịch Nhà hát Thanh Niên tại Nhà văn hóa Thanh Niên, TP. HCM của ông bầu Huỳnh Anh Tuấn.
Và với chàng trai quên An Giang Kim Trọng, một thành viên khá mới của đoàn, việc tham gia thi tuyển vào đoàn ban đầu xuất phát từ ý nghĩ thi cho vui, nhưng sau hơn 1 năm hoạt động chung với đoàn thì anh chàng đặt ra nhiều mục tiêu hơn với công việc hát lô tô, quyết tâm đặt nhiều sự sáng tạo hơn vào nó, vì ở đây Trọng tìm được cho mình những cơ hội phát triển nếu chịu khó tìm tòi, đào sâu, làm mới mình mỗi ngày. Hiện tại, Kim Trọng trở thành anh chàng MC chính của đoàn, bắt đầu nhận được những lời mời dẫn chương trình tại các sự kiện nhờ phát huy được năng khiếu ăn nói khi liên tục được cầm mic dẫn các chương trình tại đoàn lô tô, điều mà trước kia Trọng không nghĩ tới.
Bên cạnh việc nhận được sự yêu mến của khán giả với vai trò MC, ca sĩ lô tô chuyên nghiệp, vì từng tốt nghiệp đại học chuyên ngành về tài chính nên Kim Trọng cũng nhận được rất nhiều lời mời có cánh từ các công ty, đơn vị khác sau khi bản thân có được chỗ đứng nhất định trên sân khấu lô tô. “Tuy nhiên, em vẫn muốn làm được nhiều điều hơn ở sân sân khấu lô tô, muốn đóng góp khả năng sáng tạo của mình để cả đoàn phát triển hơn nữa. Và sự thật cũng phải thừa nhận là cuộc sống, thu nhập của em cũng rất tốt sau khi nhận được sự yêu mến, ủng hộ ở sân khấu lô tô Sài Gòn Tân Thời.”
Kim Trọng chia sẻ thêm: “Lúc trước em chỉ nghĩ các anh chị trong đoàn là những người vui vẻ, hài hước, hát hay… là nơi khán giả đến mua vui. Khi vào đoàn em nhận thấy nơi đây bên cạnh niềm vui thì ai cũng làm việc rất chuyên nghiệp, mọi người ai cũng có những thế mạnh riêng biệt, như người hát cực hay, người diễn kịch giỏi, người có khả năng nhảy… Em nghĩ nếu được kết hợp một cách bài bản thì cả sân khấu tạo thành một nơi truyền tải các nét đẹp văn hóa nghệ thuật để những ai yêu mến nghệ thuật vẫn có thể xem được. Em mong muốn sẽ góp công sức để cả tập thể tạo nên những chương trình nghệ thuật tốt nhất gửi đến khán giả nên sẽ gắn bó để thực hiện ước mơ về nghệ thuật này của mình.”
Nở rộ các đoàn hát lô tô chuyên nghiệp
Học tập mô hình tổ chức lô tô show (mỗi đêm diễn là một đêm nghệ thuật kết hợp giữa xổ số lô tô với ca hát, kịch, tấu hài…) với tiêu chí hoạt động hướng đến sự văn minh, hiện đại trong cách biểu diễn lô tô của đoàn Sài Gòn Tân Thời, các đoàn lô tô lần lượt ra đời ở Sài Gòn, như: Gánh lô tô Hương Nam, đoàn lô tô Sinh Viên, đoàn lô tô Hương Việt; ở Cần Thơ có đoàn lô tô Hoa Hướng Dương; ở Long Anh có đoàn lô tô Tư Hậu, Nữ hoàng lô tô Nini An… hoạt động sôi nổi, nhận được sự yêu mến của khán giả. Số lượng của các đoàn cũng từ vài chục, thậm chí gần 100 thành viên như Gánh lô tô Hương Nam. Điều này cũng đồng nghĩa rất nhiều người thuộc cộng đồng LGBT có được công việc phù hợp sở thích của mình là trở thành ca sĩ lô tô, làm việc chuyên nghiệp, thu nhập ổn định.
Có mô hình hoạt động tương tự đoàn lô tô Sài Gòn Tân Thời, gánh lô tô Hương Nam thậm chí mở đến 3 điểm diễn thường xuyên tại các địa điểm như ở Q.11, ở Công viên bờ sông TP. Thủ Đức và tại tỉnh Bình Dương. Hương Nam cũng hoạt động hiệu quả, thu hút khán giả hằng đêm không chỉ nhờ cách hát, gọi số duyên dáng của nhiều thành viên nổi bật, được số đông khán giả lô tô yêu thích mà trưởng đoàn là diễn viên trẻ Trần Gia Huy (nghệ danh Su Su) cũng thường tổ chức các đêm trình diễn nghệ thuật với quy mô lớn, đáp ứng nhu cầu thưởng thức văn nghệ của khán giả. Chuỗi chương trình thành công của đoàn, như: Hương Nam bynight, các đêm chủ đề Cải lương hồ quảng được dàn dựng công phu, trình diễn bắt mắt.
Tương tự, các đoàn lô tô như Tư Hậu cũng mở thêm nhiều điểm diễn sau 3 năm hoạt động thành công tại điểm chính ở thị trấn Đức Hòa, huyện Đức Hòa, Long An. Hiện đoàn có thêm hai điểm diễn mới tại thị trấn Hậu Nghĩa, H.Đức Hòa, Long An và thêm một điểm ở xã Lộc Thái, huyện Lộc Ninh, Bình Phước. Mỗi đêm đoàn cần điều động khoảng 20 đến 30 ca sĩ hát lô tô để đảm bảo chất lượng cho các điểm diễn. Và để có được lực lượng hát nòng cốt thì đoàn cũng tổ chức các cuộc thi hát lô tô tìm diễn viên từ các thí sinh là các bạn trẻ có năng khiếu ca hát trong cộng đồng LGBT. Cũng theo đó, nhiều bạn trẻ tìm được cơ hội làm việc, ổn định cuộc sống.
Nguyễn Khuê, trưởng đoàn lô tô Tư Hậu bật mí kế hoạch hoạt động của đoàn mùa Tết 2025 đầy phấn khởi: “Sắp tới đoàn sẽ khai trương thêm điểm diễn thứ 4 tại huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước. Với lô tô thì mùa mưa các đoàn như chúng tôi phải gồng gánh, điểm này diễn được thì chia sẻ cho điểm kia. Nhưng vào mùa Tết và mùa nắng thì nếu đoàn mình hoạt động nghiêm túc, chuyên nghiệp thì khán giả sẽ đến ủng hộ mình”. Đó cũng là lý do ông bầu Khuê tự tin mở thêm nhiều điểm diễn mới với cùng mô hình hoạt động theo hướng lô tô hiện đại. Điều này cho thấy, nếu thực sự mạnh dạn đổi mới, nâng tầm từ chính trong nội dung, chất lượng các đêm diễn thì sân khấu lô tô nói chung vẫn có đất sống, người theo nghề hát lô tô cũng có được cuộc sống ổn định./.
